Kościół pw. św. Jerzego w Pilicy
Kościółek, który pomimo wielu dotykających go tragedii, przetrwał do naszych czasów, jest prostą małą budowlą sakralną, co wynika chociażby z jego przeznaczenia. Reprezentuje styl barokowy. Oświetlają go trzy okna od południa i czwarte okrągłe za ołtarzem. Główny ołtarz zdobią kolumny i pilastry. Przy północnej ściance znajduje się ambonka.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Gród Stara Pilica rozwijał się pod patronatem i opieką rodu Toporczyków z Pilczy (Pilicy) herbu Topór. Otton z Pilczy był pierwszym właścicielem Pilicy i jej założycielem. To właśnie jego żona Jadwiga w 1393 r. doprowadziła do lokacji miasta na prawie magdeburskim (dokument podpisał sam król Władysław Jagiełło). Córka Jadwigi – Elżbieta – w 1409 r. uposażyła pięciu kapelanów, wśród nich jednego, który opiekował się szpitalem dla ubogich. Regestr kontrybucji z 1513 r. zawiera informacje o prepozyturze szpitalnej na ówczesnym przedmieściu Pilicy. Podobne zapisy znajdują się w regestrach z lat 1527, 1529 i w następnych. Zabudowania obejmowały kaplicę św. Apostołów Szymona i Judy oraz dom szpitalny i znajdowały się przy dzisiejszej ulicy Krakowskiej. Z protokołu wizytacji w 1598 r. wiadomo, że kaplica była konsekrowana i miała 9 ołtarzy. W II poł. XVI w. uległa jednak zniszczeniu podczas powodzi, ale została odrestaurowana.
Wybudowanie kościółka pw. św. Jerzego związane jest z księciem Jerzym Zbaraskim, który stał się właścicielem Pilicy po rodzinie Padniewskich na początku XVII w. W 1629 r. w aktach grodzkich krakowskich dokonał on zapisu na 12 ubogich. Zbaraski uposażył swoją fundację wsią zwaną wówczas Gbel lub Kiebło (dziś Giebło) wraz z folwarkiem. Konsystorz krakowski biskup Piotr Gembicki potwierdził ten zapis 11 grudnia 1630 r., przyznając patronat dziedzicom Pilicy i erygując probostwo szpitalne pw. św. Jerzego, które objął ks. Krzysztof Żywkowicz.
Kościółek został więc wzniesiony jako świątynia szpitalna, wraz z domem dla ubogich. Jego konsekracji dokonał biskup Mikołaj Oborski w 1671 r. Świątynia została usytuowana w południowej części miasteczka. Była murowana, jednonawowa, z niewyodrębnionym prezbiterium, zamkniętym prostą ścianą. Budynek miał dach siodłowy kryty gontem, z kopułą mieszczącą dwa dzwony. W 1686 r. biskup Oborski dokonał konsekracji ołtarza. Ołtarz ten według opisu z lat 1690 i 1782 był późnobarokowy, w kształcie sarkofagu, znajdował się w nim obraz Najświętszej Maryi Panny z Dzieciątkiem. Przy ścianie północnej znajdowała się ambona późnobarokowa. Przy kościele Jerzy Zbaraski wybudował dom mieszkalny dla 12 ubogich zwanych „dziadkami".
W 1701 r. w kolegiacie pilickiej dokonano połączenia prepozytury szpitalnej z tzw. kanonią Dobrakowską. W związku z tym szpital przeszedł pod opiekę kolegiaty. Do 1711 r. prepozytem szpitalnym był fundator kanonii, ks. Kazimierz Dobrakowski. Jego obowiązkiem było odprawianie mszy św. dla starców cztery razy w tygodniu, a także głoszenie nauk i rozdzielanie jałmużny.
W 1842 r. szpitale parafialne zamieniono na domy schronienia dla starców i kalek oraz oddano je pod zarząd dozorców parafialnych. W Pilicy Rada Opiekuńcza sprawowała jednak nadal swoją funkcję i dopiero 27 maja 1844 r. opiekun, Roman Hubicki, złożył rezygnację z urzędu, a opieka nad przytułkiem przeszła w ręce parafii. Nie były to jedyne zmiany, jakie zaszły. Podczas pożaru w lipcu 1865 r. kościół szpitalny pw. św. Jerzego został bowiem częściowo rozebrany, uzyskując tym samym swój obecny wygląd. Jeżeli chodzi o dom schronienia dla starców i kalek, spłonął on doszczętnie w czasie pożaru z 27 lipca 1878 r.
Źródło: peuk.fiiz.pl
