Kościół pw. śś. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty w Pilicy

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Pilicy jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pod tym samym wezwaniem, która jest położona w dekanacie pilickim należącym do diecezji sosnowieckiej, a która została erygowana w 1089 r.

Powstanie świątyni Pilica zawdzięcza założycielce miasta – Jadwidze. Po jej śmierci kościołem zaopiekowała się jej córka Elżbieta, córka Ottona i żona Władysława Jagiełły, która dokonała jego specjalnego uposażenia. Dzięki temu biskup Zbigniew Oleśnicki w dniu 12 kwietnia 1422 r. podniósł go do rangi prepozytury.

Kościół pod względem architektoniczno-budowlanym jest mieszanką wielu kompozycji, będących wynikiem dokonywanych w nim zmian. W związku z tym znajdują się w nim zarówno ślady pierwotnego XIV-wiecznego stylu gotyckiego, jak i XVII-wiecznego baroku.

Najstarszą częścią świątyni jest prezbiterium, które zachowało swój gotycki styl. Posiada ono jedno ostrołukowe okno z witrażem na ścianie centralnej za ołtarzem głównym i dwa boczne okna z witrażami w barokowym kształcie w ścianach bocznych. Trójosiowy wolnostojący drewniany ołtarz główny jest w całości złocony. Pochodzi z I poł. XVII w. W części środkowej znajduje się obraz Matki Bożej Śnieżnej z 1611 r. stanowiący kopię obrazu zwanego Salus Populi Romani z kościoła Santa Maria Maggiore w Rzymie.

Od strony północnej do kościoła przylega zakrystia, zdobiona na zewnątrz attyką, na której znajdują się herby dawnych właścicieli Pilicy.

Barokowy chór, stanowiący dzieło Stanisława Swarczyńksiego z Warszawy, pochodzi z 1884 r. i zdobiony jest złoconymi medalionami Króla Dawida, św. Cecylii, Marii Królewiczowej z Wesslów Sobieskiej oraz Padniewskiego.

Kolegiata posiada wiele bezcennych dzieł sztuki złotniczej datowanych od XV w. po czasy współczesne – monstrancji, kielichów mszalnych, relikwiarzy, kustodii, trybularzy, lichtarzy i świeczników, a także innych pięknych naczyń liturgicznych, stanowiących bezcenny zbiór polskiej sztuki złotniczej gotyku, renesansu, baroku, klasycyzmu, neogotyku i współczesnej sztuki jubilersko-złotniczej.

Obok świątyni stoi późnobarokowa, murowana dzwonnica z końca XVIII w. Wyposażona jest w cztery okna i trzy dzwony.

Świątynię otaczają cztery kaplice:

• gotycka kaplica Matki Bożej Szkaplerznej (św. Anny) – ufundowana przez Warszyckich w XVII w., ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym i barokowym ołtarzem;
• barokowa kaplica św. Józefa – ufundowana została przez ks. dra Franciszka Leśniewicza na pocz. XVIII w., ze sklepieniem kolebkowym, barokowym ołtarzem, stiukową dekoracją i późnobarokową polichromią, stanowiąca wybitne dzieło sztuki i architektury;
• kaplica grobowa Padniewskich, zwana fundatorską – wybudowana w stylu późnego renesansu w 1601 r. ze zdobioną kopułą na wzór wawelskich, w której znajduje się cenny obraz z miedzi przedstawiający Chrystusa w trakcie uzdrawiania chorego;
• kaplica Pana Jezusa – ufundowana przez ks. Kazimierza Dobrakowskiego w latach 1720–1728, z barokowym ołtarzem i gotyckim krucyfiksem oraz posągami Matki Boskiej, św. Jana Ewangelisty, Weroniki i Longina.

Źródło: peuk.fiiz.pl