Schron obserwacyjny MO-Sm-S 42 "Nad Hájem"

Schron bojowy MO-Sm-S 42 „Nad Hájem” stanowił kluczowy punkt obserwacyjny Twierdzy artyleryjskiej Smolkov, umożliwiający kontrolę pola walki oraz kierowanie ogniem artylerii w stronę Hlučínska. Dzięki swojej lokalizacji i połączeniu z podziemnym korytarzem fortecy, był obiektem wyjątkowym wśród czechosłowackich artyleryjskich schronów obserwacyjnych. Większość tego typu konstrukcji powstawała jako samodzielne budynki, natomiast MO-Sm-S 42 był integralną częścią całego systemu podziemnych korytarzy.

Budowa i wyposażenie

Obiekt został zaprojektowany jako schron obserwatora artyleryjskiego, którego głównym zadaniem było prowadzenie rozpoznania i korygowanie ognia artylerii fortecznej. Wyposażony był w specjalną kopułę obserwacyjną pozbawioną uzbrojenia, z jednym daszkiem ochronnym. Obserwację prowadzono za pomocą teleskopów lub specjalnego peryskopu umieszczonego w kopule. Twierdza Smolkov posiadała tylko jedną tego typu kopułę, co czyniło MO-Sm-S 42 obiektem unikalnym w całym kompleksie.

Choć schron nie był przeznaczony do walki ogniowej, dla obrony bezpośredniej wyposażono go w lekki karabin maszynowy wz. 26, umieszczony w dolnej części kopuły pod pancerzem. Uzbrojenie to miało chronić wejście i najbliższe otoczenie obiektu.

Funkcja w systemie Twierdzy Smolkov

Twierdza Smolkov, w której skład wchodził MO-Sm-S 42 „Nad Hájem”, powstała w latach 1936–1938 pomiędzy Opawą a Hlučinem. Jej głównym zadaniem była obrona przed potencjalnym niemieckim natarciem z kierunku Raciborza w stronę przemysłowej Ostrawy. W skład kompleksu wchodziły również:

• wieża artyleryjska MO-Sm-S 38 „V lese”,
• tradytor artyleryjski MO-Sm-S 39 „U trigonometru”,
• schron piechoty MO-Sm-S 40 „Nad silnicí”,
• obiekt wejściowy MO-Sm-S 41 „Nad Valchou”.

Załogę fortecy stanowiło 394 żołnierzy 4/V pułku granicznego, którzy stacjonowali w koszarach w pobliskiej miejscowości Hrabyně (dziś ośrodek rehabilitacyjny).

Losy po 1938 roku

Twierdza Smolkov, mimo że była jednym z najbardziej zaawansowanych technicznie kompleksów obronnych Czechosłowacji, nie została w pełni uzbrojona. Wydarzenia polityczne jesienią 1938 roku uniemożliwiły montaż artylerii, przez co obiekty – w tym MO-Sm-S 42 – nie osiągnęły pełnej gotowości bojowej. Po zajęciu regionu przez III Rzeszę w październiku 1938 roku Niemcy wykorzystali twierdzę do badań nad konstrukcją i odpornością fortyfikacji, co później przyczyniło się do rozwoju niemieckich umocnień na Zachodzie Europy.

W czasie II wojny światowej z większości obiektów usunięto kopuły i dzwony pancerne. Podziemia twierdzy służyły jako magazyny i składy sanitarne. W 1941 roku prowadzono tu eksperymenty z bombardowaniem obiektów osłoniętych metalowymi siatkami – pozostałości tych testów są widoczne do dziś, szczególnie w rejonie tradytora artyleryjskiego.

Stan obecny i zwiedzanie

Obecnie Twierdza Smolkov jest dostępna jedynie z zewnątrz, jednak można zobaczyć wszystkie schrony – w tym MO-Sm-S 42 „Nad Hájem” – poruszając się zielonym szlakiem turystycznym biegnącym przez wzgórze Smolkov. Obiekt obserwacyjny zachował część swojej struktury i jest interesującym punktem dla miłośników historii militarnej i architektury obronnej.

Do rejonu twierdzy można dotrzeć samochodem lub rowerem. Najwygodniejsza trasa prowadzi z miejscowości Smolkov w kierunku Hrabyně, przez malownicze, zalesione wzgórze. Przy zielonej ścieżce dydaktycznej, rozpoczynającej się przy stacji kolejowej Haj ve Slezsku, znajduje się parking oraz punkt startowy dla zwiedzających.