Twierdza artyleryjska Smolkov
Twierdza artyleryjska Smolkov (czes. Dělostřelecká tvrz Smolkov) to jeden z najciekawszych przykładów przedwojennej inżynierii obronnej w Republice Czeskiej. Ten potężny kompleks wojskowy powstał w latach 1936–1938 jako część systemu ciężkich umocnień granicznych, mających chronić region przemysłowy Ostrawy przed potencjalną inwazją niemiecką.
Historia powstania twierdzy
Budowa twierdzy była wynikiem decyzji podjętej w 1934 roku przez władze Czechosłowacji, które – w obliczu rosnącego zagrożenia ze strony Niemiec – postanowiły oprzeć obronę kraju na rozbudowanym systemie fortyfikacji. Za realizację projektu odpowiadała Dyrekcja Robót Fortyfikacyjnych (ŘOP) pod dowództwem generała Karela Husárka. Smolkov był pierwszą z pięciu ukończonych twierdz artyleryjskich w kraju.
Struktura i uzbrojenie
Kompleks składa się z pięciu obiektów połączonych systemem podziemnych korytarzy o łącznej długości 1,5 kilometra. W jego skład wchodziły m.in. schron piechoty, dwa schrony artyleryjskie, blok wejściowy o funkcji artyleryjsko-obserwacyjnej oraz wysuwna wieża dobudowana w 1938 roku. Twierdza była zaprojektowana dla załogi liczącej 364 żołnierzy, którzy mogli przebywać w niej samowystarczalnie przez kilka miesięcy.
Uzbrojenie obejmowało trzy haubice vz. 38, karabiny maszynowe oraz działa. Planowano także instalację obrotowej wieży artyleryjskiej, której jednak nie zdążono zamontować. Całość konstrukcji wykonano w IV klasie odporności, zapewniającej wysoką ochronę przed ostrzałem i bombardowaniem.
Twierdza Smolkov składała się z pięciu obiektów:
- MO-Sm-38 „V lese" - obrotowa wieża artyleryjska ,
- MO-Sm-39 „U trigonometru" - tradytor artyleryjski,
- MO-Sm-40 „Nad silnici” - schron piechoty,
- MO-Sm-41 „Nad valchou" - obiekt wejściowy,
- MO-Sm-42 „Nad hájem" - schron obserwatora artyleryjskiego.
Losy twierdzy w czasie wojny
Podczas okupacji niemieckiej obiekt został wykorzystany jako cel do próbnych bombardowań i ostrzałów. Mimo licznych uszkodzeń, twierdza pełniła funkcję magazynu, a w końcowym okresie wojny stanowiła schronienie dla żołnierzy walczących w okolicy. Po 1945 roku obiekt był nadal użytkowany przez wojsko, głównie jako magazyn.
Obecny stan i dostępność
Dziś Twierdza artyleryjska Smolkov pozostaje w większości niedostępna dla zwiedzających. Wnętrza podziemi są zniszczone lub zamknięte, a część obiektów znajduje się na terenach strzeżonych przez Armię Republiki Czeskiej. W terenie jednak wciąż można zobaczyć charakterystyczne ślady po eksplozjach, wgłębienia oraz betonowe nadbudowy po dawnych elementach obronnych.
Znaczenie historyczne
Smolkov to nie tylko przykład zaawansowanej myśli technicznej lat 30. XX wieku, ale także symbol determinacji Czechosłowacji w obliczu zagrożenia ze strony hitlerowskich Niemiec. Pomimo że twierdza nigdy nie została użyta w walce, stanowi ważny element historii europejskich fortyfikacji i cenny obiekt dla pasjonatów militariów.
Twierdzę „Smolkov” wybudowano pomiędzy Opavą i Hlučinem. Miała ona blokować atak niemiecki z kierunku Raciborza na Ostrawę.
Pierwsze prace rozpoczęto tutaj 26.02.1936 r., a ukończono na początku 1938 r. Załoga liczyła 394 żołnierzy z 4/V pułku granicznego, dla którego wybudowano koszary w miejscowości Hrabynia (obecnie ośrodek rehabilitacyjny). Twierdza była najbardziej zawansowaną technicznie z wszystkich postawionych, jednak nie zamontowano jej uzbrojenia artyleryjskiego, co powodowało, że wartość bojowa była znikoma. Uzbrojenie w większości było w fazie prototypów lub rozpoczynano dopiero jego produkcję. W tym stanie została zajęta w październiku 1938 r. przez III Rzeszę. Niemcy dokonali tutaj szerokich badań nad jej konstrukcją, wykorzystanych później w czasie budowy swoich umocnień na zachodzie Europy. Szybko też wyrwano wszystkie kopuły i dzwony pancerne (poza kopułami wentylacyjnymi na stropie wieży artyleryjskiej). W 1941 r. ćwiczono tutaj bombardowanie obiektów osłoniętych metalowymi siatkami, które miały zabezpieczać je przed bombami lotniczymi! Do dzisiaj widoczne są skutki tych działań, szczególnie w okolicy tradytora. W kwietniu 1945 r. jednostki radzieckie i czechosłowackie w ramach operacji Opawsko-Ostrawskiej ominęły twierdzę, uznając ją za ciężki do zdobycia punkt obrony niemieckiej.
Niemcy nie przygotowali jej do obrony, a podziemia użyli jako skład sanitarny. Swoją obronę skupili w dolinie rzeki Opawy. Obecnie twierdza jest dostępna dla zwiedzających jedynie z zewnątrz. Można zobaczyć wszystkie schrony poza obiektem wejściowym odgrodzonym płotem i obudowanym szczelnie halą. Podziemia nadal użytkuje wojsko jako magazyny. Przez wzgórze w rejonie wszystkich dostępnych schronów przebiega zielona znakowana trasa turystyczna.
Dojazd w okolice twierdzy Smolkov jest możliwy zarówno samochodem, jak i rowerem. Jadąc od strony miejscowości Smolkov na Hrabinie, przecinamy zalesione wzgórze. Do zaparkowania można wykorzystać boczną drogę dojazdową do obiektu wejściowego przy zielonej ścieżce dydaktycznej. Jej początek znajduje się przy stacji kolejowej Haj ve Slezsku.
Źródło: Śląski Rocznik Forteczny, tom III
- Śląśki Rocznik Forteczny, tom III
