Stary cmentarz w Szczawnicy
A-812 z 1996-08-08
Stary cmentarz w Szczawnicy (tzw. Cmentarz Szalayowski) – zabytkowy cmentarz w Szczawnicy, czynny w XIX wieku. Cmentarz znajduje się poniżej ul. Głównej 1, na wprost od wylotu ul. Zdrojowej.
Na terenie cmentarza zachowały się jedynie nieliczne nagrobki znaczniejszych zmarłych. Groby chłopskie, które były mogiłkami ziemnymi z zatkniętymi drewnianymi krzyżami, ulegały szybkiej dezintegracji. Na cmentarzu spoczywają m.in.:
- Wawrzyniec Citwic – najstarszy zachowany nagrobek, z 1840 roku;
- Franciszek Tomanek, zmarły 14 marca 1878 roku – dzierżawca Spółki Zdrojowisk Krajowych (czyli zakładów leczniczych w Parku Dolnym, będących własnością Polskiej Akademii Umiejętności) w latach 1872–1878. Tomanek zakupił prawa dzierżawy od Władysława Dąmbskiego;
- Paulina Tomanek – żona Franciszka Tomanka,
- Mieczysław Tomanek – syn Franciszka i Pauliny Tomanków, który, wraz z matką, odziedziczył prawa dzierżawy Spółki po śmierci ojca w 1878 roku. Mieczysław i Paulina Tomankowie sprzedali prawa dzierżawy Józefowi Kołączkowskiemu w 1888 roku;
- Jan Zielonka – zarządca Górnego Zakładu.
Cmentarz był również miejscem pochówku kuracjuszy, którzy ulubili sobie Szczawnicę. Pochowana tu była m.in. Ludwika Rapacka, jedna z fundatorek tutejszego kościoła. Zachowało się kilkanaście nagrobków kuracjuszy ze wszystkich stron Królestwa Polskiego, Litwy i Galicji.
Prawie wszystkie nagrobki wykonane są z pińczowskiego piaskowca przez firmy kamieniarskie z Bochni i Nowego Sącza.
Źrółdo: wikipedia.pl
Cmentarz powstał w wyniku zarządzania władz austriackich z 1784 roku o zakazie chowania zmarłych na cmentarzach przykościelnych, o nakazie ich likwidacji i nakazie zakładania cmentarzy poza obszarami zabudowy. Pierwsze pochówki na cmentarzu nastąpiły w 1832 roku. Do cmentarza prowadziły schodki w dół z głównej ulicy, a sam cmentarz został otoczony murem z kamienia.
Szybki rozwój Szczawnicy spowodował, że wkrótce i ta lokalizacja nie spełniała wymogów cesarskich. O zamknięciu cmentarza zdecydowano już w 1879 roku, ale doszło do niego ostatecznie w 1895 roku, kiedy zaczęto grzebać zmarłych na nowym cmentarzu parafialnym.
Cmentarz jest własnością parafii św. Wojciecha Biskupa Męczennika w Szczawnicy. W 2010 roku doszło do podpisania między Miastem i Gminą Szczawnica a Parafią umowy nieodpłatnego użyczenia terenu cmentarza Szalayowskiego, co umożliwiło podjęcie działań konserwatorskich zarówno cmentarza, jak i kaplicy.
Źródło: wikipedia.pl
