Cerkiew pw. św. Mikołaja w Białowieży

Nr w rejestrze zabytków:
A-548 z 18.08.1969
Cerkiew pw. św. Mikołaja w Białowieży - bialowieza cerkiew 04
Cerkiew pw. św. Mikołaja w Białowieży - cerkiew sw mikolaja w bialowiezy
Cerkiew pw. św. Mikołaja w Białowieży - bialowieza july 2013 059
Cerkiew pw. św. Mikołaja w Białowieży - bialowieza july 2013 096
Cerkiew pw. św. Mikołaja w Białowieży - bialowieza cerkiew sw mikolaja w bialowiezy
Cerkiew pw. św. Mikołaja w Białowieży - bialowieza july 2013 100
Cerkiew pw. św. Mikołaja w Białowieży - bialowieza cerkiew
Cerkiew pw. św. Mikołaja w Białowieży - bialowieza july 2013 106
Cerkiew pw. św. Mikołaja w Białowieży - bialowieza cerkiew ikonostas 2007p
Cerkiew pw. św. Mikołaja w Białowieży - bialowieza july 2013 112
Data powstania obiektu: 1844 r.
Opis

Cerkiew pw. św. Mikołaja w Białowieży znajduje się na ulicy Sportowej. Jest to prawosławna cerkiew parafialna. Należy do dekanatu Hajnówka diecezji warszawsko-bielskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Historia

Poprzedniczka obecnej białowieskiej cerkwi parafialnej, która pod koniec XIX w. została przeniesiona do Trześcianki, gdzie funkcjonuje do dziś jako cerkiew cmentarna
Świątynię wzniesiono w latach 1894–1897. Fundatorem cerkwi był car Aleksander III, który osobiście w sierpniu 1894 wizytował budowę nowej, murowanej świątyni. Wzniesiono ją w miejscu drewnianej cerkwi pochodzącej z I połowy XIX wieku, którą po rozbiórce przeniesiono do wsi Trześcianka, gdzie funkcjonuje do dziś jako kaplica cmentarna Ofiarowania Przenajświętszej Bogurodzicy. W styczniu 1895 dokonano konsekracji nowo wzniesionej cerkwi, która uchodziła za najpiękniejszą w całej guberni grodzieńskiej.

Puszcza Białowieska od 1888 należała do prywatnych dóbr carskich. W Białowieży znajdował się pałac carski, z którego władca korzystał podczas przyjazdów na polowania. Zatem świątynia odgrywała rolę carskiej cerkwi.

Budowla została wzniesiona z czerwonej cegły, którą na miejscu wyrabiał Niemiec sprowadzony z Górnego Śląska – Juliusz Karol Miller. Do postawienia fundamentów użyto ciosanych kamieni z Puszczy Białowieskiej. Bryłę świątyni zwieńczyły dwie kopuły. Jedna z nich była przeznaczona na dzwonnicę. Dzwon, o wadze 125 kg, był tak donośny, że w sprzyjających warunkach atmosferycznych jego głos niósł się aż na obrzeża Puszczy Białowieskiej. Z Petersburga sprowadzono ikonostas z chińskiej porcelany. Ostateczne prace wykończeniowe zamknięto w 1897, tuż przed wizytą w Białowieży następcy Aleksandra III, cara Mikołaja II.

W 1900 do parafii należało 2315 wiernych. Byli to potomkowie pierwszych mieszkańców Białowieży – Rusinów, dawnych osadników przybyłych na teren Puszczy Białowieskiej. W sierpniu 1915 prawosławną ludność Białowieży zmuszono do przesiedlenia w głąb Rosji (bieżeństwo). Równocześnie wywieziono większość wyposażenia cerkiewnego.

Podczas I wojny światowej spalił się jedynie dom psalmisty, sama cerkiew ocalała. W okresie dwudziestolecia międzywojennego wyremontowano świątynię, zakupiono nieduży dzwon.

Już pierwszego dnia II wojny światowej, 1 września 1939, kiedy wczesnym rankiem nad Białowieżą przeleciały dwa samoloty niemieckie, zrzucając bomby, świątynia została znacznie zniszczona. Z dwóch pocisków, które trafiły w świątynię, jeden eksplodował wewnątrz. Prace remontowe podjęto w czerwcu 1943: odnowiono malowidła ścienne, ikony, naprawiono ikonostas, królewskie wrota. Nowe wyświęcenie świątyni miało miejsce 17 października 1943. Wzięli w nim udział również miejscowi przedstawiciele władz niemieckich.

Okres okupacji niemieckiej zaznaczył się jednak tragicznymi wydarzeniami w historii Białowieży – był czasem masowych egzekucji, a jedno z miejsc straceń usytuowane było u wejścia na plac cerkiewny (obecnie upamiętnia je głaz z tablicą pamiątkową). Na przycerkiewnych drzewach mocowano szubienice, na których wieszano skazańców. Każda egzekucja odbywała się na oczach mieszkańców, których spędzano z całej Białowieży. Pierwszej egzekucji na drzewach przy cerkwi dokonano 9 września 1942, ostatniej 17 września 1943. Ogółem powieszono w tym miejscu ponad 90 osób.

W pierwszych latach po wojnie zostały namalowane obrazy wewnątrz kopuły i u jej podstawy. Cementowo-kamiennym murkiem odgrodzono plac cerkiewny od ulicy. W 1974 zakupiony został nowy dzwon. W latach 80. odnowione zostało wnętrze świątyni. Kolejne wielkie prace remontowe, podczas których m.in. wymieniono pokrycie dachowe, odmalowano cerkiew, odrestaurowano freski, miały miejsce w latach 90. W 2. dekadzie XXI w., dzięki pozyskanym zagranicznym środkom finansowym (w ramach projektu „Wschodniosłowiańskie dziedzictwo kulturowe – konserwacja, renowacja, digitalizacja zabytkowych cerkwi”) przeprowadzono dalsze prace remontowe świątyni (naprawiono dach, częściowo odnowiono elewację, odrestaurowano ikonostas), a także wyremontowano ogrodzenie wokół obiektu i utwardzono przycerkiewny teren.

W 2017 r. przeprowadzono generalny remont świątyni – m.in. otynkowano i odmalowano wnętrze, rozebrano stare i zbudowano nowe piece kaflowe, zainstalowano ogrzewanie podłogowe, wymieniono instalację elektryczną, poddano renowacji stolarkę okienną i drzwi wejściowe, założono instalację alarmową. Po zakończeniu remontu, cerkiew została 14 lipca 2019 r. poświęcona przez biskupa hajnowskiego Pawła.

Źródło: wikipedia.pl

Zwiedzanie 

Cerkiew jest dostępna do zwiedzania. 

  • Osoby indywidualne mogą również zobaczyć wnętrze świątyni w każdą sobotę przed nabożeństwem od ok. godz. 16.30 oraz w każdą niedzielę przed nabożeństwem – od ok. godz. 8.00.Osoby zainteresowane mogą również uczestniczyć w nabożeństwach.
  • Grupy zorganizowane mogą umówić się na zwiedzanie cerkwi, po wcześniejszym telefonicznym uzgodnieniu terminu i warunków: 500-068-412.

Na terenie parafii znajduje się cerkiew cmentarna p/w Śww. Cyryla i Metodego, kaplica Św. Aleksandra Newskiego (Skansen) oraz mała kapliczka w sadzie.

 

 Godziny Nabożeństw
  • Sobota
    godz. 17.00 – Całonocne Czuwanie
  • Niedziela
    godz. 9.00 – Boska Liturgia
Zaktualizowano 9 dni temu

Dane teleadresowe

Sportowa 9
17-230 Białowieża
Tel.: +48856812500
Tel. kom.: +48500068412
place
52.70318398259391, 23.851087778192603Skopiowano do schowka
N52º42'11.462", E23º51'3.916"Skopiowano do schowka

Cechy i udogodnienia

Parking
Miejsce/obiekt w pobliżu którego istnieje możliwość płatnego lub bezpłatnego zaparkowania samochodu.
Możliwość zwiedzania
Miejsce/obiekt, który jest udostępniany do zwiedzania.
Ogólnodostępny
Obiekt ogólnodostępny dla wszystkich w określonych dniach i godzinach. (np. instytucja publiczna lub kościół czynne w określonych godzinach).
Kościół prawosławny

Inne w kategorii: Sakralne To najbliższe atrakcje w tej samej kategorii.

Najbliższe atrakcje W najbliższej okolicy znajduje się wiele ciekawych atrakcji. Oto niektóre z nich.