Demianowska Jaskinia Lodowa
Jaskinia, będąca częścią największego systemu jaskiniowego na Słowacji, znana była już w czasach średniowiecza. Nazwa jej jest jak najbardziej uzasadniona - na sam widok korytarzy i sal skutych lodem robi się zimno.
Dolina Demianowska (Demänovská Dolina) o długości 15 km jest uznana za najpiękniejszą z dolinę Niżnych Tatr. Pod względem geologicznym i krajobrazowym składa się z dwóch części: górnej - zbudowanej z granitów, oraz dolnej - wypreparowanej w skałach osadowych (wapieniach) i silnie rozczłonkowanej. Dolina była zamieszkana od czasów prehistorycznych, o czym świadczą znaleziska archeologiczne w jaskini Okno. W naszej erze długo pozostawała niezasiedlona. Dopiero w XVIII i XIX w. przybyli tu pasterze, górnicy i drwale.
Nazwa jaskini wzięła się od szczególnie obficie występujących tu form lodowych. Zbudowane z lodu stalaktyty, stalagmity, stalagnaty, a nawet duże lodowe kaskady utworzyły się dzięki specyficznemu mikroklimatowi. W wyniku procesów grawitacyjnych (osuwisk zboczowych) niektóre naturalne otwory wejściowe zostały zawalone, co ograniczyło wymianę powietrza i zmieniło cyrkulację wewnątrz jaskini. Chłodne powietrze jest cięższe, opada, przedostaje się pionowymi szczelinami i stagnuje na dnie jaskini. Panuje tam temperatura około 0°C. W takich warunkach przesiąkająca woda zamarza. Temperatura powietrza wzrasta w głębi jaskini, osiągając wartość 5,7°C, a wilgotność względna dochodzi do 98%.
Po wejściu do jaskini schodzi się na niższe piętro do Korytarza Niedźwiedzi, a następnie do komór Białej, Kmet'a i Halaša. Wijącym się korytarzem, nazywanym Czarną Galerią, dociera się do Sali Pagód i stąd następuje powrót tą samą trasą, z tym że pod koniec wędruje się przez zlodzoną Komorę Seniora i Wielką Komorę. Ciekawe nagromadzenie lodu na trasie turystycznej występuje m.in. w komorach Kmet'a i Halaša.
Kalcytowa szata naciekowa występująca w chłodniejszych partiach jest zniszczona przez wietrzenie mrozowe, a dawni turyści, którzy zwiedzali jaskinię przy świetle pochodni, kaganków i lamp naftowych, okopcili ściany i pokrywające je nacieki.
W jaskini stwierdzono występowanie 8 gatunków nietoperzy. Jest to największe zimowisko mroczka pozłocistego i jedno z największych zimowisk nocka wąsatka/Brandta na Słowacji.
Ze względu na charakterystykę termiczną jaskini należy się odpowiednio przygotować do jej zwiedzania: odpocząć przed wejściem do środka i przygotować się na niską temperaturę na trasie zwiedzania.
| INFORMACJE PRAKTYCZNE | |
| Czas zwiedzania: | 45 min. |
| Temperatura wewnątrz: | 0,4-3°C |
| Długość korytarzy jaskini: | 1975 m |
| Długość ścieżki turystycznej: | 650 m |
| Sposób zwiedzania: | pieszo z przewodnikiem |
| Dostępność: |
|
| Trudności w zwiedzaniu: |
|
| Oświetlenie: | elektryczne |
| Zalecany ubiór: | wygodne, sportowe obuwie i ciepła odzież latem |
| Wysokość: | 750 m n.p.m. |
| Głębokość: | 57 m |
| Uwagi: | brak |
Geneza jaskini jest taka sama jak w wypadku Demianowskiej Jaskiń Wolności - powstała w wyniku rozpuszczania środkowotriasowych wapieni budujących płaszczowinę kriżniańską przez potok Demianowskiego i jego dopływy (częściowo górny poziom). Jaskinia ma charakter piętrowy, korytarze wyrzeźbione przez wodę mają kształt owalny i biegną na trzech poziomach, ale procesy zawaliskowe i erozja mrozowa przemodelowały niektóre partie jaskini. Wstępne partie jaskini obniżają się od wejścia do głębokości 40-50 m.
Pierwsza wzmianka pisana o Demianowskiej Jaskini Lodowej pochodzi z 1672 r., a jej autorem jest preszowski lekarz Johann Paterson Hain, który opisywał znalezione w jaskini kości niedźwiedzia jaskiniowego (Hain uważał, że odnalazł kości smoka). Prawdopodobnie jaskinia znana była już znacznie wcześniej. W dokumencie kapituły ostrzyhomskiej z 1299 r. pojawia się wzmianka o jednej z Jaskiń Demianowskich, choć nie ma pewności, której z nich dotyczy.
W jaskiniach Słowacji często odnajdowano "smocze kości". Przypisywano im lecznicze właściwości - sproszkowane pomagały ponoć na choroby serca, nerek i niewydolność układu krążenia, a także na upławy, gorączkę i suchoty.
Wysokie ceny osiągał magiczny proszek z zębów smoka, rzekomo o działaniu odmładzającym. Lecznicze właściwości smoczych szczątków badał i opisał preszowski lekarz Johann Paterson Hain w 1672 r.: ?Wieśniak, który odwiedza smocze dziury, doniósł był prześwietnemu panu hrabiemu Władysławowi Rakoczemu cały szkielet z kości młodego smoka. Te to zmielone kości sprzedawano przeciwko padaczce?. Kości i zęby znajdowane w jaskiniach należały oczywiście do wymarłych zwierząt. Ich poszukiwacze uzyskiwali za swoje znaleziska dobre ceny, dlatego wiele kości, które mogły być obiektem badań paleontologicznych, bezpowrotnie przepadło.
Pierwsze badania w jaskini przeprowadził w 1719 r. Georg Bucholtz młodszy - przyrodnik i badacz Tatr. Naszkicował przekrój podłużny, zaznaczając miejsca występowania form lodowych i szaty naciekowej. Po opublikowaniu opisu jaskini stała się ona obiektem zainteresowania naukowców I turystów. W rezultacie pojawiła się konieczność zabezpieczenia wstępnej, stromej i zalodzonej części jaskini. Prace wykonało stowarzyszenie właścicieli okolic Demianowej w 1. połowie XIX w. Znaczny wkład w uprzystępnianie Demianowskiej Jaskini Lodowej miała Liptowska Sekcja Węgierskiej Spółki Karpackiej. W 1885 r. jej staraniem powstał pod jaskinią schron dla turystów. Gdy w 1924 r. odkryło Demianowską Jaskinię Wolności, zainteresowanie jej lodową siostrą zmalało. Speleolodzy prowadzili jednak dalszą eksplorację; w 1926 r. Alois Král i Vojtech Benický odkryli górne partie jaskini.
Trasa turystyczna została oświetlona w latach 1950-1952. W 1952 r. odnaleziono przejście do nieznanej dotychczas Demianowskiej Jaskini Pokoju. Niestety działania ludzi doprowadziły do naruszenia wrażliwego mikroklimatu jaskini, część nacieków lodowych uległa roztopieniu. W kolejnych latach prowadzono prace mające na celu zabezpieczenie jaskini, m.in. zamurowano jeden z otworów i oddzielono murem część, w której znajdują się lodowe formacje. W latach 70. XX w. zmodernizowano trasę i poszerzono ją o nową salę. W 1983 r. odkryte zostały dolne partie jaskini. Po połączeniu Demianowskiej Jaskini Pokoju z Demianowską Jaskinią Wolności na przełomie 1986 i 1987 r. Demianowska Jaskinia Lodowa stała się częścią najdłuższego na Słowacji systemu jaskiniowego.
Źródło: Szewczykowie R.I., Jaskinie. Polska, Czechy, Słowacja., Carta Blanca 2009
- Szewczykowie R.I., Jaskinie. Polska, Czechy, Słowacja., Carta Blanca 2009
