Pałac w Krowiarkach
A/238/09 z 20.03.2009
Zespół pałacowy w Krowiarkach składa się z pałacu, mauzoleum i otaczającego ich zabytkowego parku. Centralnym jego punktem jest oczywiście pałac, którego starsza część zbudowana została w stylu neorenesansowym i neobarokowym i została tylko otynkowana na czerwono, natomiast nowa, reprezentuje styl secesyjny. Starsza część zbudowana na planie prostokąta z ryzalitami na osiach, od frontu ryzalit wydatny, od strony parku ryzalit zamknięty trójbocznie, ma jedno piętro, natomiast nowa dwa. W narożnikach południowo-wschodnim i północno-zachodnim znajdują się kwadratowe wieże, które mają hełmy namiotowe, natomiast w pozostałych można dostrzec wieżyczki cylindryczne zwieńczone hełmami stożkowymi. Wieże czworoboczne podzielone są przez gzymsy konsolkowe, a w górnej części wieży znajdują się półkoliste okna. Ryzalit frontowy wieńczy szczyt ze spływami i niszami, a nad nim znajduje się najwyższa neobarokowa wieża. Czworoboczna wieża, której hełm przechodzi w ośmiobok ma dwie latarnie. Dach pałacu jest mansardowy z lukarnami. W wieży czworobocznej znajduje się bogato dekorowany wykusz, który ma dwa okna rozdzielone kolumną, dach siodłowy, wybrzuszony, pokryty blachą w rybią łuskę, który wieńczy dekoracyjny grzebień. Pałac ma w podziemiach 30 piwnic, które tworzą swoisty labirynt, natomiast na parterze i piętrach znajduje się 115 sal, z których najbardziej znane to sale: brunatna, mauretańska, biała, bajkowa. Były one niegdyś bogato zdobione malowidłami, pozłacanymi malowidłami i rzeźbami.
Mauzoleum, w którym spoczywają przedstawiciele rodziny Henckel von Donnersmarck, usytuowane jest w południowo-wschodnim narożniku parku. Ta neoklasycystyczna, murowana i potynkowana budowla powstała ok. 1885 r. na planie krzyża.
XVIII-wieczny park powstał w stylu angielskim i został przekształcony pod koniec XIX w. Jego układ przestrzenny zachował się do dnia dzisiejszego, podobnie jak zabytkowy drzewostan, w którym na uwagę zasługują m.in. buk czerwonolistny, dąb czerwony i dąb szypułkowy odmiany piramidalnej i kolumnowej, trzy gatunki sosen i klony.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Pełniejsze dane dotyczące Krowiarek pojawiają się z początkiem XVI w. kiedy to miejscowość ta była własnością Jana Tracha. Kolejnym właścicielem w tym stuleciu był Kasper Wyskota z Wodnik. W XVII w. Krowiarki stały się własnością Beesów, a od 1680 r. rodziny Paczyńskich. Ostatnimi właścicielami był ród Strachwitzów. W miejscu obecnego pałacu wznosiła się drewniana budowla o podobnym charakterze, wybudowana prawdopodobnie w XVII w. Około 1826 r. staraniem Ernesta Joachima Strachwitza wzniesiony został nowy, prawie w całości murowany pałac. Spadkobierca Ernesta Joachima, Mikołaj Strachwitz przeprowadził w latach 1852-1877 jego gruntowną przebudowę, zachowując część murów poprzedniego. Podczas tych prac zmieniono również wygląd otoczenia pałacu. Założono nowy park krajobrazowy z licznymi egzotycznymi drzewami. W miejscu starego parku wzniesiono folwark. W 1892 r. wybuchł w pałacu pożar. Zniszczeniu uległa wtedy drewniana część północna. Sześć lat później w jej miejscu wybudowano skrzydło o charakterze secesyjnym. Całość budowli utrzymana jest w stylu barokowym i pseudorenesansowym z nadużywaniem form zdobniczych.
Do naszych czasów zachowały się bogato zdobione wnętrza niektórych sal. Pochodzą one z drugiej połowy XIX w.:
- sala balowa w stylu neorokokowym, zdobiona bogatą dekoracją odlewaną z masy gipsowej, wapiennej lub gipsowo-wapiennej z dodatkiem kruszywa —stiuk. Część dekoracji, wykonana z drewna, jest przykładem mistrzostwa w sztuce snycerskiej. Ściany wykończone są ozdobną boazerią, nad drzwiami zobaczyć można płasko rzeźbione płyciny (supraporta) z grupami satyrów i amorków oraz malowane sceny pastersko- ogrodowe. Równie wspaniale zdobiony jest sufit. Znajdują się na nim: duże pole dekoracyjne w centralnej części (plafon) i medaliony o bogatej dekoracji stiukowej i malarskiej z wyobrażeniem obłoków, kwiatów i amorków. W narożach zobaczyć można stiukowe rzeźby mitologizujące oraz dwie tarcze herbowe ozdobione bogatą dekoracją (kartusze herbowe) Bersten II (Gaschin) i Bróg (Holly). Niezwykle interesująco ozdobiony jest też kominek i rama otaczająca lustro ponad nim. Pomiędzy oknami umieszczono lustra. W ścianie bez okien zawieszone zostały cztery portrety w pełnej postaci: cesarza Karola VI, jego żony Marii Anny oraz córek Marii Teresy i Marii Anny. Portrety namalował w 1735 r. Holender Chrystian Filip van Bentum, syn znanegoz Leydy Justusa van Bentuma;
- • sala jadalna w stylu neorenesansowym. Ściany wykończone są dębową boazerią. Z tego samego drewna wykonano kredensy. Na rzeźbionym stropie umieszczone są kartusze herbowe ozdobione bogatymi ramami;
- • „błękitny salon” z niezwykle bogatą sztukaterią nawiązującą do barokowych i rokokowych motywów;
- • sala mauretańska rozdzielona czterema parami kolumienek. Swym wystrojem odwołuje się do sztuki islamu;
- • łazienka z kafelkową okładziną utrzymana jest w stylu biedermeierowskim;
- • sień z dwoma drewnianymi portalami w stylu neorenesansowym. Bezpośrednio nad drzwiami znajdują się płasko-rzeźbione płyciny ze scenami myśliwskimi.
Dzięki tym zachowanym pomieszczeniom możemy podziwiać mody i gusty zdobnicze panujące w XIX wieku.
Na zewnątrz, w sąsiedztwie wjazdu do pałacu znajduje, się barokowy posąg kamienny św. Jana Nepomucena.
Źródło: Emmerling Danuta, Górnośląskie zamki i pałace, 1999.
- Emmerling Danuta, Górnośląskie zamki i pałace, 1999.
