Ruiny pałacu w Brzeźnicy
Op. – 651/59
Barokowy XVII-wieczny pałac stanowił niegdyś ozdobę Brzeźnicy. Dziś pozostały po nim jedynie znajdująca się pośrodku przelotowa sień i resztki murów parteru, a także dwie bramy wejściowe oraz zabytkowy park z okazami starodrzewia.
Pałac został wzniesiony jako budowla murowana, zwrócona frontem w kierunku północnym, na planie prostokąta, murowana i otynkowana. Obiekt posiadał pierwotnie dwie kondygnacje, do dzisiaj natomiast zachowały się jedynie ściany do wysokości pierwszej kondygnacji.
Wnętrza miały niegdyś układ dwutraktowy i niesymetryczny. Sień przelotowa jest przesunięta z osi ku zachodowi i posiada sklepienia kolebkowo-krzyżowe. Po jej bokach znajdują się wejścia do trzech pomieszczeń ze sklepieniami typu klasztornego z lunetami, a w trakcie tylnym – zabiegowa klatka schodowa. W części wschodniej budowli znajduje się mała sień ze sklepieniem kolebkowo-krzyżowym, która połączona jest z pomieszczeniem ze sklepieniem kolebkowym z lunetami. Trakt tylny pałacu posiada dwa pomieszczenia, pierwsze sklepione kolebkowo, a drugie, mniejsze nakryte pierwotnie stropem.
Z zewnątrz budowla ma układ osi nieregularny, a przyziemie frontu jest ośmioosiowe. Elewacja pałacu posiada reszty podziałów płaskimi pilastrami. Do budowli prowadzą dwa wejścia, które są zamknięte półkoliście, a nad wejściem do większej sieni znajduje się kamienny kartusz herbowy rodziny von Wrochem. W oknach znajdują się częściowo stare kraty.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Brzeźnica od początku swojego istnienia należała do Górnego Śląska, a ściślej do Księstwa Raciborskiego. Po raz pierwszy informacje o niej pojawiły się w 1416 r., kiedy to została przeniesiona kolegiata z kaplicy zamkowej pw. św. Tomasza z Canterbury do kościoła farnego pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Raciborzu. Książę Jan II zwany Żelaznym uposażył dziesięciną z folwarku zamkowego w Breznicze et Nedan (z Brzeźnicy i Miedoni) kanonika raciborskiego. 12 stycznia 1445 r. książę raciborski Wacław Przemyślida przekazał folwark brzeźnicki i kilka innych okolicznych dóbr swojej żonie Małgorzacie z Szamotuł herbu Nałęcz, córce Wincentego, kasztelana międzyrzeckiego. Później wieś przeszła w formie zastawu we władanie szlachetnie urodzonego Mateusza Osińskiego, który od 1477 r. ofiarował dziesięcinę kościołowi kolegiackiemu w Raciborzu.
15 stycznia 1501 r. Brzeźnicę kupił kanclerz Krzysztof Tiachowski, ale już 17 stycznia 1524 r. pozyskał ją szlachcic Mikołaj Holy, właściciel Ponięcic, Błażejowic, Witosławic i Sławikowa. Brat Mikołaja Zdzisław von Holy, posiadał w latach 1530–1533 przylegające do tych wiosek folwarki. W 1533 r. Brzeźnicę kupił Jan Czepla, który wkrótce darował wieś swojej siostrze Annie, a ona, w 1565 r., odsprzedała ją Hynkowi Petrowiczowi Chorwatowi von Wiecze. Kiedy ten zmarł, Brzeźnica stała się własnością jego córki Joanny. Ta, w 1602 r., sprzedała wieś za dziesięć tysięcy dwieście talarów Wacławowi Trachowi, panu na Kornicy. W październiku 1645 r., za osiem tysięcy talarów i sto dukatów, Brzeźnicę kupiła Małgorzata Dzierżanowska. To właśnie ona w 1645 r. wystawiła we wsi piękny barokowy pałac, który stał się jej domem, jak również siedzibą kolejnych właścicieli tutejszych dóbr. Małgorzata już w 1667 r. podarowało nowy pałac wraz z okolicznymi dobrami swojemu pasierbowi – Fryderykowi Jarockiemu oraz synowi – Janowi Krzysztofowi Dzierżanowskiemu. W ten oto sposób Brzeźnica uległa podziałowi na Górną i Dolną, który trwał do 1703 r. W 1704 r. złączone dobra kupił Florian Szymon Ehrenkron. W 1725 r. należące do niego dobra obejmowały: zameczek z ogródkiem kuchennym, w którym sadzono warzywa i zioła, browar, sad oraz folwark z ogrodem.
Piszący w XIX wieku ks. dr Augustyn Weltzel wzmiankował istniejącą „naprzeciwko” pałacu kaplicę. Ustanowiony tu kapelan odprawiał dla właścicieli pałacu, ich gości i służby msze św. Po śmierci Ehrenkrona majątkiem zarządzała jego córka, Maria Eleonora, żona Karola Józefa Schimonsky na Wachowie. Ich potomkowie mieli Brzeźnicę aż do 1817 r. Wtedy to kupił ją szlachcic Wilhelm Bogusław von Wrochem. W 1867 r. dobra brzeźnickie przejął książę raciborski Wiktor I, jeden z największych górnośląskich właścicieli ziemskich. Posiadał je do 1945 r. Wiosną 1945 r. w wyniku działań wojennych zniszczony został pałac. Niestety, nigdy go już nie odbudowano.
Źródło: peuk.fiiz.pl
