Kamienica przy ul. Krakowskie Przedmieście 78 w Lublinie
A/517 z 31.07.1971
Opis budynku
Kamienica jest budynkiem wolno stojącym, murowanym z cegły i otynkowanym, pokrytym blaszanym dachem. Została wzniesiona na planie prostokąta z wydatnymi ryzalitami od strony podwórza, mieszczącymi klatki schodowe, do których w bliżej nieokreślonym czasie dobudowano niższe przybudówki. Szerokie, bezporządkowe i charakteryzujące się przewagą elementów horyzontalnych spokojne elewacje budynku mają formy wzorowane na pałacach włoskich okresu dojrzałego renesansu. Do takich form należy zarówno płytkie boniowanie przyziemia, proste obramienia okien wyższych kondygnacji, jak i wydatny gzyms koronujący czy trójkątny tympanon, podkreślający oś symetrii fasady północnej.
Jedyne późniejsze zmiany wyglądu zewnętrznego budynku to przebicie w latach powojennych podcienia na rogu Krakowskiego Przedmieścia i ul. Lipowej oraz przeprucie szerokiego okna i wejścia w elewacji wschodniej, od strony placyku przed budynkiem dawnego Sądu Okręgowego. Ten ostatni fragment został w trakcie ostatniego remontu przywrócony do pierwotnego stanu – zamurowano duże okno i wejście, pozostawiając mniejsze okno zamknięte półkoliście, analogiczne do innych występujących w kondygnacji przyziemia.
Ponadto, w związku z przystosowaniem poddasza do użytku, wstawiono w dach nieduże lukarny, z małymi okienkami zamkniętymi półkoliście. Najważniejszą zmianą dokonaną w trakcie remontu, podyktowaną względami funkcjonalnymi, było przebicie nowego głównego wejścia do budynku. Zostało ono usytuowane od strony fasady głównego budynku sądu. Dzięki temu uczytelniono również związek między tymi dwoma budynkami – pierwotnie niezależnymi od siebie – a obecnie stanowiącymi jednolity zespół.
Wnętrze
O ile architektura zewnętrzna budynku zachowała się niemal w całości bez większych zmian, to, niestety, wewnątrz nie pozostały żadne elementy historycznego wystroju. Paradoksalnie, stan ten ma również swoje cechy pozytywne – pozwoliło to w trakcie zakończonego w 2005 roku kompleksowego remontu lepiej dostosować wnętrza do potrzeb sądu, bez obawy o zniszczenie substancji zabytkowej – m.in. w pełni przystosowano budynek dla osób niepełnosprawnych. Powiększono również powierzchnię użytkową dzięki zagospodarowaniu poddasza.
Źródło: teatrnn.pl
Przed 1824 rokiem działka należała do Podwysockich, Majakowskich i Onyszkiewiczów. Natomiast od 1824 roku była już własnością J. Nielubowicza i W. Wilsehna. Prawdopodobnie kamienica została wybudowana w 1866 roku na posesji Wincentego Dobrzelewskiego. Po 1877 roku kolejną właścicielką była Celestyna Domańska. Należały do niej również okoliczne działki, w tym parcela sprzedana później Ministerstwu Sprawiedliwości. W latach 90. XIX wieku wzniesiono na niej budynek Sądu Okręgowego. Od Domańskich kamienicę odkupili w 1900 roku Goldknehtowie, a w 1918 przeszła w ręce rodziny Brückmannów. Po wojnie budynek użytkowało wojsko, następnie stał się własnością miasta. Na początku lat 90. XX wieku planowano umieszczenie w tym budynku Sądu Apelacyjnego, jednak nie doszło do tego – umieszczono tu część wydziałów Sądu Rejonowego. W 2001 roku rozpoczęto kompleksowy remont budynku, zakończony w 2005 roku.
Okazała kamienica została wzniesiona w czasie, gdy dookoła nie było jeszcze murowanej zabudowy w większej skali. Wszystkie istniejące obecnie budynki na tym odcinku Krakowskiego Przedmieścia powstały znacznie później – w większości po 1900 roku. Dlatego też kamienica obecnie użytkowana przez sąd wyróżnia się na tle otoczenia szeroką fasadą i mniejszą liczbą kondygnacji niż późniejsze kamienice w tym rejonie.
Źródło: teatrnn.pl
