Skansen Zagroda Muzeum Wsi Markowa

Muzeum Skansen Zagroda w miejscowości Markowa w województwie podkarpackim prowadzone przez Towarzystwo Przyjaciół Markowej. W zbiorach posiada zabytkowe budynki oraz narzędzia i urządzenia z okresu XIX i XX wieku.

Obiekty:

• Chałupa kmiecia i stajnie

Głównym obiektem zagrody jest chałupa kmieca wybudowana w roku 1874 należała do Rafała Dźwierzyńskego. Jest to charakterystyczny dla dawnego budownictwa w Markowej budynek drewniany przysłupowy kryty strzechą. Dach wsparty jest na słupach, dzięki czemu zrąb jest niezależny od dachu. Bielony zrąb złożony w tzw. „rybi ogon” wsparty jest na kamieniach, podobne kamienie umieszczone są pod słupami podtrzymującymi dach.

Dach czterospadowy kryty jest kiczkami ze słomy żytniej ułożony w schodki. Wysokość dachu do zrębu jest w stosunku 2:1, proporcja ta pozwalała na uzyskanie stromego dachu, przez co zwiększała się żywotność słomianego pokrycia. Chałupa kmieca jest budynkiem dwutraktowym z przelotową obszerną sienią. Po południowej stronie jest izba zwana piekarnią oraz izdebka, po drugiej – dwie komory: pierwsza (z większym oknem) używana była jako pokój dziewczęcy, druga (z mniejszym oknem) używana jako pomieszczenie na przedmioty gospodarcze i zapasy żywności. W komorach znajdują się wystawy tematyczne: w pierwszej – tradycyjne stroje, w drugiej – warsztat tkacki.

Kuchnia była najważniejszym pomieszczeniem w chałupie, to właśnie w niej toczyło się życie rodzinne. Tutaj gotowano, jedzono, myto się, spano, jak również wykonywano przeróżne prace. Izdebka to najbardziej zacne pomieszczenie, gdzie przyjmowano najbardziej znamienitych gości, a na co dzień służyło, jako sypialnia dla gospodarzy. Z sieni wchodzimy na tzw. oborę, przez umieszczoną w poprzek niej ławę, zwaną pogródką, przechodzimy do stajni.

Stajnie z końca XIX stulecia ściany wiązane w węgłach na rybi ogon z niewielkimi ostatkami, po stronie zewnętrznej niebielone. Dach czterospadowy wsparty na słupach, poszywany słomą w schodki, wysunięty na całej długości ściany frontowej tworzy funkcjonalny podcień wzdłużny. Pod obszernymi podcieniami znajdują się przedmioty codziennego użytku związane z pracą na roli, narzędzia do przygotowywania paszy dla zwierząt gospodarskich jak również uprzęże dla koni. Pomieszczenia stajni zostały zaadaptowane na swoiste sale wystawiennicze, w których eksponowane są narzędzia życia codziennego, sprzęty domowe, oraz warsztaty pracy: cieśli, kołodzieja, rymarza. W jednym z pomieszczeń zgromadzone są przedmioty związane z twórcami ludowymi – zbiór rzeźb „Markowskie wesele” Jana Kochmańskiego, instrumenty muzyczne orkiestry dętej, sztandary.

Kolejnym pomieszczeniem jest „Galeria pod strzechą” – pomieszczenie ze zbiorami fotografii z archiwum TPM: tematyczną wystawę poświęconą Markowej i jej mieszkańcom, rodzinie Ulmów, amatorskiemu zespołowi teatralnemu, oraz orkiestrze dętej.

• Stodoła

Stodoła jest budowlą słupową, deskowaną, została wzmocniona wewnątrz systemem piętnarów i rygli. Datowana na przełom XIX i XX wieku, pochodzi od Antoniego Kluza. Dach czterospadowy, kryty słomą w schodki, wzmacniany w kalenicy żytnią mierzwą i założony dębowymi kozłami.

W stodole zebrano maszyny i narzędzia do młócenia zboża – młocarnie, do oczyszczania – wialnie i młynki. Jest również ekspozycja maszyn do uprawy ziemi, od najprostszych, w całości drewnianych, takich jak socha, po bardziej zaawansowane drewniano-metalowe aż do metalowych. W stodole zgromadzono również pojazdy konne: wozy, resorki, wasążek, sanie załubki.

• Chałupa biedniacka i chlewik

Chałupa biedniacka pochodzi z drugiej połowy XIX, należała do ubogiego wyrobnika Michała Inglota. Budynek jednotraktowy, zbudowany z drewna jodłowego, wiązany w węgłach na rybi ogon z niewielkimi ostatkami. Dach krokwiowy, czterospadowy, poszywany słomą w schodki.

Chałupa biedniacka w przeciwieństwie do kmiecej prezentuje o wiele biedniejszą grupę społeczną. Wielkość jak również wyposażenie chałupy znaczne odbiega od przepychu i „bogactwa”, które można było spotkać w kmiecych chałupach.

• Wiatrak – koźlak

Wiatrak – koźlak to typowy dla Markowej młyn wietrzny. Na przełomie XIX i XX w. w Markowej funkcjonowało kilkadziesiąt wiatraków o różnej wielkości, do XXI w. zachowały się dwa, w tym jeden możemy oglądać w skansenie. Wiatrak ten pochodzi z 1946 roku, należał do Jana Kielara, zbudowany jest w konstrukcji słupowo-szkieletowej.

• Sołek

Sołek (spichlerz) pochodzi z 1898 roku, należał do Wojciecha Kochmańskiego, przeniesiony do skansenu w 1995 roku. Budynek wąskofrontowy, jednownętrzowy, zbudowany z drewna jodłowego. Węgła złożone na rybi ogon z niewielkimi ostatkami. Wysunięte od strony szczytu poddasze nad wejściem wspiera się na płatwiach.

Dach czterospadowy, poszywany słomą w schodki, wzmocniony w kalenicy dębowymi kozłami. Budynek nie stoi bezpośrednio na ziemi, jest podniesiony, aby wilgoć nie przedostawała się przez podłogę. W ścianach zastosowano niewielkie otwory wentylacyjne, które nie pozwalały na włamania i kradzieże zboża.

Sołki często umieszczane były nad piwnicami, ten jest wolnostojący, przez co jest jeszcze bardziej unikalny. Wewnątrz sołka znajdują się skrzynie, kosze oraz dłubane beczki na zboże.

• Muzeum pożarnictwa

Muzeum wyposażone jest w sprzęt z okresu międzywojennego. Wszystkie eksponaty pochodzą ze zbiorów Ochotniczej Straży Pożarnej w Markowej. Największe eksponaty to: wóz do przewożenia sprzętu pożarniczego, pompa ręczna ssawna dwutłokowa, oba pojazdy ciągnięte były przez konie. Pozostałe prezentowane sprzęty to pompy spalinowe, stroje strażackie, hełmy, bosaki toporki.

• Bróg

Bróg – zabudowanie gospodarcze służące do przechowywania płodów rolnych, ruchomy daszek słomiany przesuwany na 4 wkopanych w ziemię słupkach, osłaniający składowane siano lub ziarno przed zawilgoceniem przez opady atmosferyczne. Bróg często spełniał stodołę w biednych i średnio zamożnych gospodarstwach.

• Kuźnia

Jest to rekonstrukcja istniejącej przed laty markowskiej kuźni. Została zbudowana w 2000 roku. Ściany stanowią drewniane bale połączone w węgłach na rybi ogon, budynek pokryto ceramiczną dachówką. Wejście do kuźni poprzedza szeroki podcień, a wewnątrz w centralnym miejscu znajduje się palenisko ze skórzanym ręcznym miechem, przed nim kowadło, pod ścianą z oknem, na stole warsztatowym, narzędzia do obróbki metalu oraz zestaw do podkuwania koni.

Źródło: wikipedia.pl