Elektrownia szczytowo-pompowa Porąbka-Żar

Elektrownia Porąbka-Żar to druga co do wielkości elektrownia szczytowo-pompowa w Polsce (po elektrowni Żarnowiec) o mocy 500 MW, spadzie 440 m i jedyna w kraju elektrownia podziemna mieszcząca się w Międzybrodziu Bialskim, w obrębie kaskady rzeki Soły. Elektrownia zlokalizowana jest na Górze Żar w Beskidzie Małym. Pierwszy hydrozespół zsynchronizowano z siecią państwową 6 stycznia 1979 r. Ostateczny odbiór elektrowni nastąpił 31 grudnia 1979 roku. Operatorem elektrowni jest holding PGE. Przeznaczona jest do regulacji systemu energetycznego w czasie szczytów i zapadów obciążenia.

Elektrownia szczytowo-pompowa na Górze Żar (761 m n.p.m.), a właściwie w jej wnętrzu, została oddana do eksploatacji 31 grudnia 1979 r. Ogromny zbiornik wodny na szczycie góry, stanowiący integralną część elektrowni, przyciąga w okresie wakacyjnym i w weekendy ogromne rzesze turystów. Zlokalizowane wewnątrz góry turbiny zajmują wraz z pozostałymi instalacjami przestrzeń o wielkości porównywalnej do kościoła mariackiego. Elektrownia na górze Żar jest jedyną elektrownią podziemną w Polsce.

Elektrownia jest klasyczną elektrownią szczytowo-pompową przeznaczoną do regulacji systemu energetycznego w czasie szczytów i zapadów obciążenia. Krótki rozruch elektrowni (180 sek. do pracy generacyjnej) kwalifikuje ją również do pracy interwencyjnej.

Zadaniem każdej elektrowni szczytowo-pompowej jest przemiana energii elektrycznej w energię grawitacyjną wody pompowanej do górnego zbiornika oraz proces odwrotny. Zamianie ulega tutaj energia elektryczna w energię potencjalną grawitacji poprzez wpompowanie wody ze zbiornika dolnego do górnego w okresie nadwyżki produkcji nad zapotrzebowaniem na energię elektryczną (np. w nocy), a następnie, w godzinach szczytu, następuje odwrócenie procesu. Na tym też opiera się ekonomika działania tego typu zakładów. Energia elektryczna jest skupowana w okresie, gdy jest najtańsza, a oddawana do systemu (sprzedawana) w okresie najwyższego zapotrzebowania i za wysoką cenę.

Elektrownia taka wbrew nazwie nie produkuje sumarycznie prądu, co więcej, sporo (prawie 30%) energii elektrycznej jest w tym procesie tracone. Jest ona za to bardzo skutecznym akumulatorem o ogromnej pojemności. Istotną zaletą takiej elektrowni jest możliwość bardzo szybkiego jej uruchomienia w nagłym przypadku, pełną moc osiąga ona w ciągu kilku minut.

Stosowanie elektrowni szczytowo-pompowych ma sens jedynie w połączeniu z elektrowniami, w których występują okresowe nadwyżki energii spowodowane niemożliwością szybkiego dostosowania ilości wytwarzanej energii elektrycznej do bieżącego zapotrzebowania (zwłaszcza w elektrowniach cieplnych opalanych węglem). Nadwyżka mocy, która musi być utrzymywana w porze nocnej, przepadłaby bezpowrotnie, gdyby nie została zmagazynowana przez elektrownie szczytowo pompowe w energii potencjalnej wody. Alternatywą dla elektrowni szczytowo-pompowych jest CAES.

Warto podkreślić, iż elektrownia jest największą, ale nie jedyną atrakcją góry Żar, która przyciąga rzesze turystów również z uwagi na rozpościerające się z niej wspaniałe widoki oraz liczne atrakcje turystyczne, pozwalające aktywnie spędzić czas wolny. Ze szczytu góry, od strony południowej, wschodniej i zachodniej, widoczna jest niezwykła panorama Beskidu Małego. Przy bardzo dobrej przejrzystości powietrza na kierunku południowo-wschodnim można nawet dostrzec zarysy najwyższych gór w Polsce – Tatr. Na północ rozpościera się widok na Śląsk, gdzie z daleka ujrzeć można, charakterystyczne dla tego regionu Polski, szyby wydobywcze kopalni węgla. Góra Żar to przede wszystkim miejsce sportu i rekreacji. Jej wierzchołek, ze względu na dobre warunki do latania w tym rejonie, jest pasem startowym dla lotniarzy i paralotniarzy. Południowy stok służy jako trasa narciarska, wzdłuż której kursuje kolej linowo-terenowa, a na długości górnej części trasy rozciągnięty jest wyciąg orczykowy.

Źródło: peuk.fiiz.pl