Pogański wał kultowy na Łysej Górze
Pogański wał kultowy na Łysej Górze to jedno z najbardziej tajemniczych i fascynujących miejsc w Górach Świętokrzyskich. Kamienna konstrukcja otacza szczyt Łysej Góry, znanej również jako Święty Krzyż, i od wieków budzi zainteresowanie historyków, archeologów oraz miłośników pradawnych wierzeń Słowian.
Kamienny wał na szczycie Łysej Góry
Szczyt Łysej Góry otacza kamienny wał zbudowany z piaskowca, który widać doskonale w otoczeniu polany szczytowej oraz w rejonie platformy widokowej na gołoborza. Zachowane fragmenty mają około 1,5 kilometra długości, a w niektórych miejscach sięgają ponad 2 metrów wysokości.
Podobne konstrukcje można spotkać na górze Ślęży i Raduni w województwie dolnośląskim, co wskazuje, że wczesnośredniowieczne wały kultowe występowały w wielu regionach Polski.
Symbolika i znaczenie dla dawnych Słowian
Dla ludów zamieszkujących tereny dzisiejszych Gór Świętokrzyskich, Łysa Góra była miejscem szczególnym – świętą przestrzenią, w której składano ofiary i odprawiano obrzędy związane z kultem przyrody.
Wielu badaczy uważa, że to właśnie tutaj Słowianie czcili bóstwa nieba, słońca i płodności, a sam wał stanowił fizyczną granicę strefy rytualnej.
Po chrystianizacji ziem polskich, dawne miejsca kultu zostały zniszczone lub przejęte przez nową religię. W przypadku Łysej Góry, w XII wieku na jej szczycie powstał klasztor benedyktynów, co miało ostatecznie przeciwdziałać kontynuacji pogańskich praktyk.
Wał kultowy dziś
Do dziś zachowane fragmenty wału można łatwo zobaczyć, podążając Drogą Królewską prowadzącą z Nowej Słupi na Święty Krzyż. Wystarczy zejść kilka metrów w bok, by stanąć przed pozostałościami jednego z najstarszych zabytków przedchrześcijańskich w Polsce.
Długość zachowanej części to około 1,5 km, a w najwyższych punktach mur osiąga nawet 2,5 metra wysokości. W terenie łatwo rozpoznać jego przebieg – kamienie tworzą wyraźne, masywne linie otaczające szczyt.
Wał kultowy został objęty ochroną konserwatorską, a teren wokół znajduje się na obszarze Świętokrzyskiego Parku Narodowego, co dodatkowo sprzyja jego zachowaniu.
Według badań archeologów wał na Łysej Górze powstał między VII a IX wiekiem, czyli jeszcze przed powstaniem państwa polskiego. Uważa się, że pełnił on funkcję sakralną – był miejscem kultu pogańskiego, w którym odbywały się rytuały religijne dawnych Słowian.
Wał miał wyznaczać granicę między profanum (światem codziennym) a sacrum (miejscem świętym, przeznaczonym dla bogów i kapłanów). Jego budowa wymagała ogromnego wysiłku, co świadczy o znaczeniu, jakie społeczność przypisywała temu miejscu.
W najlepiej zachowanych fragmentach można zauważyć, że większe głazy obudowane zostały kamiennym tłuczniem, co wzmacniało konstrukcję.
Inne obiekty znajdujące się w:
Pobenedyktyński zespół klasztorny oraz przedchrześcijańskie obwałowania kamienne na Łysej Górze
- Bazylika Trójcy Świętej na Świętym Krzyżu
- Opactwo na Świętym Krzyżu
- Pogański wał kultowy na Łysej Górze
- Wieża klasztorna (widokowa) na Świętym Krzyżu
