Bazylika Trójcy Świętej na Świętym Krzyżu

Bazylika Trójcy Świętej na Świętym Krzyżu to jedno z najstarszych i najcenniejszych sanktuariów w Polsce. Znajduje się na Łysej Górze w Górach Świętokrzyskich, w granicach diecezji sandomierskiej, na terenie administracyjnym Nowej Słupi. To właśnie tutaj od wieków czczone są Relikwie Drzewa Krzyża Świętego, które nadały imię zarówno świątyni, jak i całemu regionowi – Górom Świętokrzyskim.

Bazylika, wraz z klasztorem benedyktynów (obecnie oblatów), stanowi duchowe serce Polski i jest miejscem pielgrzymek od ponad tysiąca lat.

Architektura bazyliki

Główna świątynia

Wnętrze bazyliki utrzymane jest w stylu klasycystycznym. Centralnym punktem jest ołtarz główny z obrazem Świętej Trójcy autorstwa Franciszka Smuglewicza (1745–1807).

W świątyni znajdują się również:

• obrazy Smuglewicza przedstawiające św. Józefa, św. Emeryka oraz św. Scholastykę ze św. Benedyktem,

• płyta nagrobna opata Michała Maliszewskiego,

• marmurowy portal i stalle z XVIII wieku,

• zakrystia ze sklepieniem kolebkowo-krzyżowym i polichromią ukazującą sceny z życia św. Benedykta.

Wyposażenie wnętrza stanowi przykład doskonałego połączenia sztuki sakralnej i klasycystycznej elegancji.

Kaplica Oleśnickich – serce sanktuarium

Najbardziej znanym miejscem w bazylice jest Kaplica Oleśnickich, zwana także Kaplicą Relikwii Krzyża Świętego. Została zbudowana w latach 1614–1620 z funduszy Mikołaja Oleśnickiego. Od 1723 roku przechowywane są w niej bezcenne Relikwie Drzewa Krzyża Świętego.

Kaplica wyróżnia się bogatym wystrojem barokowym, marmurowymi detalami i niezwykłą atmosferą skupienia. To tu od wieków gromadzą się pielgrzymi z całej Polski, aby oddać cześć relikwiom, które według tradycji pochodzą z krzyża, na którym umarł Jezus Chrystus.

Elementy klasztoru

Zespół klasztorny otaczający bazylikę tworzą:

• gotycki krużganek z XV wieku, ozdobiony orłami jagiellońskimi i litewską Pogonią,

• fragment romańskiego muru z XII wieku,

• furta klasztorna z 1643 roku,

• barokowa brama wschodnia z XVII wieku,

• dzwonnica i probostwo szpitalne z XVIII wieku.

Cały kompleks stanowi doskonały przykład harmonii między architekturą sakralną a krajobrazem Gór Świętokrzyskich.

Odpusty i uroczystości religijne

Bazylika Trójcy Świętej na Świętym Krzyżu jest miejscem ważnych uroczystości liturgicznych. Co roku obchodzone są tu dwa główne odpusty:

• Odpust Podwyższenia Krzyża Świętego – 14 września,

• Odpust Najdroższej Krwi Pana Jezusa – w pierwszą niedzielę lipca.

W tych dniach sanktuarium odwiedzają tysiące pielgrzymów z całego kraju, a nabożeństwa odbywają się w niezwykle uroczystej oprawie.

Bazylika jako zabytek

Zespół klasztorny benedyktynów, obecnie zarządzany przez Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej, został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej. A.440/1–4 z 24.03.1947 i 23.06.1967).

W jego skład wchodzą:

• kościół pw. Świętego Krzyża z XII wieku,

• klasztor z XV wieku, przebudowany w XVII i XX wieku,

• dzwonnica z końca XVIII wieku,

• brama wschodnia z XVIII wieku,

• teren wzgórza z prehistorycznymi wałami kamiennymi.

To unikalne połączenie historii, duchowości i architektury czyni bazylikę jednym z najważniejszych zabytków w Polsce.