Bazylika na Świętym Krzyżu
A.440/1-4 z 24.03.1947 i z 23.06.1967


















































Bazylika mniejsza pw. Trójcy Świętej i sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego – sanktuarium znajdujące się na Świętym Krzyżu (Łysej Górze) w Górach Świętokrzyskich, na terenie diecezji sandomierskiej w granicach administracyjnych Nowej Słupi. Najstarsze polskie sanktuarium, miejsce szczególnego kultu w wieku XV.
Architektura
- Kościół - Obecna późnobarokowa świątynia została zbudowana w latach 1781-1789 wg projektu Józefa Karsznickiego w miejscu dwóch wcześniejszych kościołów. W 1914 roku Austriacy zburzyli wieżę, którą zrekonstruowano w 2014 roku. W niszach znajdują się rzeźby z XVII wieku, pochodzące prawdopodobnie z wcześniejszego kościoła. Wnętrze kościoła ma charakter klasycystyczny.
- Kaplica Oleśnickich (zwana także Kaplicą Relikwii Krzyża Świętego) z lat 1614-1620 z funduszy Mikołaja Oleśnickiego (więcej: Kaplica Oleśnickich). Znajdują się w niej od 1723 roku relikwie Krzyża Świętego.
- ołtarz główny w stylu klasycystycznym z obrazem św. Trójcy pędzla Franciszka Smuglewicza (1745-1807)
- obrazy Franciszka Smuglewicza (św. Józefa, św. Emeryka, św. Scholastyka ze św. Benedyktem).
- płyta nagrobna sekretarza królewskiego i opata Michała Maliszewskiego
- portal z marmuru
- stalle z XVIII w.
- zakrystia ze sklepieniem kolebkowo-krzyżowym i polichromią ze scenami z życia św. Benedykta. Meble w niej są intarsjowane i zostały ufundowane przez opata Karskiego w 1777 roku. - Krużganek klasztorny z XV wieku w stylu gotyckim, ozdobiony orłami jagiellońskimi oraz litewską Pogonią i herbem Dębno na zwornikach. Południowym ramieniem biegnie fragment muru romańskiego z XII wieku, będący pozostałością z dawnego kościoła.
- Furta klasztorna z 1643 r. w stylu barokowym
- Brama wschodnia w stylu barokowym z XVII wieku, pokryta blachą w 1976 r.
- Probostwo szpitalne z XVIII w.
Odpusty
W sanktuarium obchodzi się uroczyście dwa odpusty:
- odpust Podwyższenia Krzyża Świętego (14 września)
- odpust Najdroższej Krwi Pana Jezusa (pierwsza niedziela lipca).
Zabytkowy zespół
Zespół klasztorny benedyktynów, obecnie oblatów, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.440/1-4 z 24.03.1947 i z 23.06.1967):
- kościół pw. Świętego Krzyża z III ćw. XII w., przebudowany w latach 1781–1789 i początku XIX w.,
- klasztor z XV w., przebudowany w XVII i XX w.,
- dzwonnica z końca XVIII w.,
- brama wschodnia z końca XVIII w.,
- teren wzgórza i prehistoryczne wały kamienne.
Źródło: wikipedia.pl