Cmentarz żydowski w Oświęcimiu

Powstanie cmentarza i zmiana lokalizacji, XVI–XIX wiek

Kirkut w Oświęcimiu został założony w połowie XVIII wieku. Poprzedzał go wcześniejszy cmentarz, powstały około 1588 roku (zachowane dokumenty wskazują, że w tym roku przekazano lokalnej społeczności żydowskiej grunt pod budowę cmentarza i synagogi). Ów pierwotny cmentarz zamknięto pod koniec XVIII wieku w związku z ówczesnymi przepisami nakazującymi przeniesienie cmentarzy poza obręb miast. W 1784 r. wytyczono w Oświęcimiu miejsce pod nowy cmentarz żydowski, istniejący obecnie.

II wojna światowa

Podczas II wojny światowej, w lipcu 1941 roku cmentarz został zamknięty przez okupacyjne władze niemieckie, a następnie niemal całkiem zdewastowany przez hitlerowców. Macewy były wykorzystywane jako materiały budowlane, wrzucane do rzeki Soły, porzucane w innych miejscach w mieście. Lokalni mieszkańcy znajdowali je w różnych lokalizacjach po zakończeniu wojny. Niektóre nagrobki wróciły po wojnie na teren cmentarza.

W czasie drugiej wojny światowej niszczenie cmentarzy miało na celu wymazanie kultury żydowskiej. Aby jeszcze bardziej upokorzyć społeczności żydowskie, naziści często zmuszali Żydów do udziału w rozbijaniu i ponownym wykorzystywaniu macew – m.in. zmuszali ich do pracy przymusowej przy naprawie dróg, chodników i budowli, korzystając z m.in. nagrobków jako materiałów budowlanych.

Ponadto, władze okupacyjne okroiły teren cmentarza z trzech stron, zmniejszając znacząco jego powierzchnię. Na terenie wcześniej należącym do cmentarza założono obóz barakowy dla robotników przymusowych. Pozostałościami z okresu II wojny światowej są m.in. dwa betonowe schrony przeciwlotnicze.

II połowa XX wieku

Po zakończeniu wojny mimo powrotu do miasta małej grupy ocalonych Żydów na cmentarzu nie odbył się żaden pochówek. Niewielka grupa żydowskich mieszkańców, którzy powrócili do Oświęcimia po wojnie, zainicjowała działania mające na celu uporządkowanie terenu cmentarza i jego odnowienie. W tym okresie częściowo uporządkowano teren cmentarza i odnowiono okalający go mur (brak ogrodzenia przyczyniał się do przypadków kradzieży). W tym okresie powstała koncepcja kolejnych przenosin cmentarza, czemu zabobiegła inicjatywa Leona Schönkera, przewodniczącego Żydowskiej Kongregacji Wyznaniowej w Oświęcimiu, który wnioskował, by pozostawić istniejący teren jako cmentarz zabytkowy.

W latach 70. i 80. XX wieku cmentarz był wielokrotnie dewastowany przez okolicznych wandali.

W latach 1987–1988 roku cmentarz został odnowiony i uporządkowany. Wkrótce na grobach rodziny Scharfów wystawiono ohel, który ufundował Asher Scharf z Nowego Jorku.

Początek XXI wieku

W 2000 r. na cmentarzu odbył się pochówek ostatniego żydowskiego mieszkańca Oświęcimia, Szymona Klugera (zm. 26 maja 2000). Jego ciało złożone zostało w specjalnie zbudowanym ohelu. W latach 2003–2004 cmentarz został ponownie uporządkowany.

Źródło: wikipedia.pl