Cmentarz żydowski w Oświęcimiu
A-651/90 z 16.01.1990
Cmentarz żydowski w Oświęcimiu to zachowany do dzisiaj cmentarz żydowski. który został założony na początku przełomu XVIII i XIX wieku. Znajduje się u zbiegu ulic Dąbrowskiego i Wysokie Brzegi. Cmentarz zajmuje powierzchnię 1,7 ha, znajduje się na nim ponad 1000 macew, z których najstarsza pochodzi z 1757 roku (nagrobek Abrahama Aby). Ostatni pochówek odbył się w 2000 roku. Dzisiaj na cmentarzu żydowskim w Oświęcimiu znajduje się tylko część zachowanych z Holokaustu płyt nagrobnych - tzw. macew. Część najbardziej zniszczonych nagrobków zgromadzona jest i umieszczona na dwóch wspólnych cokołach, tworząc symboliczne pomniki.Cmentarz znajduje się pod opieką Muzeum Żydowskiego w Oświęcimiu, które umożliwia zwiedzanie.
Do dziś nie wiadomo, gdzie znajdował się pierwszy żydowski cmentarz w Oświęcimiu. Żydzi osiedlali się tu masowo od połowy XVI wieku - musiało więc istnieć miejsce ich pochówków.
W czasie II wojny światowej cmentarz żydowski w Oświęcimiu został zdewastowany przez Niemców, a część jego powierzchni przeznaczono wtedy pod rozbudowę obecnej ul. Dąbrowskiego. W latach powojennych został odnowiony, uzupełniono też wtedy otaczający go mur. Ponownie uporządkowano cmentarz w latach 80-tych. Ostatnią osobą pochowaną na cmentarzu jest Szymon Kluger, zmarły 26 maja 2000 r. ostatni żydowski mieszkaniec Oświęcimia.
Źródło: wikipedia.pl / it.oswiecim.pl
Powstanie cmentarza i zmiana lokalizacji, XVI–XIX wiek
Kirkut w Oświęcimiu został założony w połowie XVIII wieku. Poprzedzał go wcześniejszy cmentarz, powstały około 1588 roku (zachowane dokumenty wskazują, że w tym roku przekazano lokalnej społeczności żydowskiej grunt pod budowę cmentarza i synagogi). Ów pierwotny cmentarz zamknięto pod koniec XVIII wieku w związku z ówczesnymi przepisami nakazującymi przeniesienie cmentarzy poza obręb miast. W 1784 r. wytyczono w Oświęcimiu miejsce pod nowy cmentarz żydowski, istniejący obecnie.
II wojna światowa
Podczas II wojny światowej, w lipcu 1941 roku cmentarz został zamknięty przez okupacyjne władze niemieckie, a następnie niemal całkiem zdewastowany przez hitlerowców. Macewy były wykorzystywane jako materiały budowlane, wrzucane do rzeki Soły, porzucane w innych miejscach w mieście. Lokalni mieszkańcy znajdowali je w różnych lokalizacjach po zakończeniu wojny. Niektóre nagrobki wróciły po wojnie na teren cmentarza.
W czasie drugiej wojny światowej niszczenie cmentarzy miało na celu wymazanie kultury żydowskiej. Aby jeszcze bardziej upokorzyć społeczności żydowskie, naziści często zmuszali Żydów do udziału w rozbijaniu i ponownym wykorzystywaniu macew – m.in. zmuszali ich do pracy przymusowej przy naprawie dróg, chodników i budowli, korzystając z m.in. nagrobków jako materiałów budowlanych.
Ponadto, władze okupacyjne okroiły teren cmentarza z trzech stron, zmniejszając znacząco jego powierzchnię. Na terenie wcześniej należącym do cmentarza założono obóz barakowy dla robotników przymusowych. Pozostałościami z okresu II wojny światowej są m.in. dwa betonowe schrony przeciwlotnicze.
II połowa XX wieku
Po zakończeniu wojny mimo powrotu do miasta małej grupy ocalonych Żydów na cmentarzu nie odbył się żaden pochówek. Niewielka grupa żydowskich mieszkańców, którzy powrócili do Oświęcimia po wojnie, zainicjowała działania mające na celu uporządkowanie terenu cmentarza i jego odnowienie. W tym okresie częściowo uporządkowano teren cmentarza i odnowiono okalający go mur (brak ogrodzenia przyczyniał się do przypadków kradzieży). W tym okresie powstała koncepcja kolejnych przenosin cmentarza, czemu zabobiegła inicjatywa Leona Schönkera, przewodniczącego Żydowskiej Kongregacji Wyznaniowej w Oświęcimiu, który wnioskował, by pozostawić istniejący teren jako cmentarz zabytkowy.
W latach 70. i 80. XX wieku cmentarz był wielokrotnie dewastowany przez okolicznych wandali.
W latach 1987–1988 roku cmentarz został odnowiony i uporządkowany. Wkrótce na grobach rodziny Scharfów wystawiono ohel, który ufundował Asher Scharf z Nowego Jorku.
Początek XXI wieku
W 2000 r. na cmentarzu odbył się pochówek ostatniego żydowskiego mieszkańca Oświęcimia, Szymona Klugera (zm. 26 maja 2000). Jego ciało złożone zostało w specjalnie zbudowanym ohelu. W latach 2003–2004 cmentarz został ponownie uporządkowany.
Źródło: wikipedia.pl
