P.O. "Dąbrówka" - 09. Tradytor artyleryjski nr 14

Tradytor artyleryjski nr 14 to dwukondygnacyjny schron bojowy zlokalizowany w punkcie oporu "Dąbrówka", wybudowany w 1934 roku jako element polskiego systemu obrony Śląska, tzw. Obszaru Warownego "Śląsk". Jego złożona konstrukcja i zaawansowane rozwiązania techniczne czynią go jednym z najciekawszych obiektów tego typu w regionie.

Konstrukcja i rozmieszczenie pomieszczeń

Schron wyróżnia się przemyślaną architekturą. Główne uzbrojenie stanowiła armata polowa kalibru 75 mm, zamontowana na specjalnej obrotowej podstawie, umożliwiającej szybkie manewrowanie lufą w dwóch kierunkach – na zachód i wzdłuż pozycji w stronę Bobrownik. Pomieszczenie bojowe wyposażono w dwie strzelnice, zabezpieczone stalowymi, dwuskrzydłowymi drzwiami.

Bezpośrednio przy izbie bojowej zlokalizowano magazyny amunicji i wejście dla piechoty. Wyjście prowadziło do wykopu z betonowym podestem i kamienną obmurówką, chronione dodatkowo niskim murem osłonowym.

Dolna kondygnacja i elementy pancerne

Na dolnej kondygnacji umieszczono pomieszczenia dla załogi oraz szyb prowadzący do kopuły obserwacyjnej z 1933 roku. W południowo-zachodnim narożu znajdowała się kopuła bojowa, do której dostęp możliwy był tylko z dolnej części schronu. Obie kondygnacje połączono zejściami z drabinkami klamrowymi. W schronie nie przewidziano windy amunicyjnej.

Po wojnie detonacja niewypałów doprowadziła do lekkiego przesunięcia ściany oddzielającej izbę bojową od magazynu amunicji. Obecnie dolna kondygnacja jest zalana wodą i zasypana śmieciami.

Uzbrojenie i załoga

Na wyposażeniu obiektu znajdowała się:

• armata polowa 75 mm wz. 1897,
• ciężki karabin maszynowy wz. 30,
• ręczny karabin maszynowy.

Pełna załoga liczyła ok. 15 żołnierzy, w tym oficerowie, podoficerowie, piechota oraz artylerzyści.

Wentylacja i łączność

Wentylację zapewniał główny wentylator ręczny (lub elektryczny – jeśli istniał silnik) oraz dwa ręczne wentylatory odsysające gazy prochowe. Obiekt nie miał łączności optycznej ani klasycznego wyjścia ewakuacyjnego – funkcję tę mogły pełnić strzelnice armaty.

Schemat schronu

Rys. Schemat tradytora artyleryjskiego punktu oporu "Dąbrówka".

Zdjęcia archiwalne

Poniżej zdjęcia archiwalne z niemieckiego opracowania pt. "Denkschrift über die niederländische Landesbefestigung" przedstawiające najprawdopodobniej tradytor w Dąbrówce Wielkiej.

Fot. Widok tradytora punktu oporu Dąbrówka prawdopodobnie z 1939 r. (źródło: Denkschrift über die polnische Landbefestigung, Berlin 1941,s. 116).

Fot. Widok tradytora punktu oporu Dąbrówka prawdopodobnie z 1939 r. (źródło: Denkschrift über die polnische Landbefestigung, Berlin 1941,s. 117).

Fot. Wnętrze tradytora punktu oporu Dąbrówka prawdopodobnie z 1939 r. (źródło: Denkschrift über die polnische Landbefestigung, Berlin 1941,s. 169).

Podsumowanie

Tradytor nr 14 to imponujący przykład przedwojennej myśli wojskowej. Choć częściowo zniszczony, nadal stanowi ważne świadectwo historii obronności Polski na Górnym Śląsku.

Źródło: fortyfikacja.pl