OWŚ - 08. Punkt oporu "Dąbrówka"

Punkt oporu „Dąbrówka” to strategiczne fortyfikacje nad granicą II RP, który został zbudowany na wzgórzu 304,7, górującym nad Bytomiem, tuż przy dawnej granicy II Rzeczypospolitej. Dzisiaj ta rozciągająca się na wiele kilometrów linia fortyfikacyjna, nazwyana jest Obszarem Warownym "Śląsk". Obiekt w Dąbrówce Wielkiej miał za zadanie osłaniać newralgiczny fragment granicy, tzw. „klin bytomski”. Dzięki swojemu położeniu, punkt oporu kontrolował jeden z głównych kierunków ataku z Bytomia w stronę Siemianowic, Będzina i Katowic. Dodatkowo chronił nowo wybudowaną linię kolejową Tarnowskie Góry–Chorzów, omijającą niemiecki Bytom.

Skład i rozmieszczenie fortyfikacji

Do dzisiejszych czasów przetrwało 17 obiektów, w tym:

• 1 tradytor artyleryjski
• 1 ciężki schron bojowy dla armaty przeciwpancernej
• 6 schronów bojowych ckm
• 2 przykoszarowe schrony bojowe ckm
• 2 magazyny amunicji
• 5 obiektów pozornych

Wśród pozostałości znajdują się także ruiny schronu „plebiscytowego” z 1922 roku – jednego z pierwszych polskich obiektów tego typu po odzyskaniu niepodległości.

Rys. Mapa punktu oporu wzgórze 304,7 Dąbrówka z 1934 roku (za: Wszelaki M., Śląski Rocznik Forteczny, tom VI, Fortyfikacja polowa jako uzupełnienie fortyfikacji stałej na przykładzie Obszaru Warownego "Śląsk", Wyd. Pro Fortalicium, 2015).

Na powyższej mapie z 1934 roku tj. z okresu budowy punktu oporu w Dąbrówce Wielkiej, pogrubioną linią zaznaczono przebieg planowanego rozmieszczenia sieci kolczastej.

Jednostki wojskowe i organizacja obrony

Obszar ten należał do pierwszego sektora pododcinka „Bobrowniki”. Fortyfikacje obsadzała kompania forteczna „Dąbrówka” z IV batalionu specjalnego ckm 11 pułku piechoty z Tarnowskich Gór. Artylerię stanowiła 10. bateria artylerii lekkiej z 23 pułku z Będzina.

Schemat punktu oporu "Dąbrówka"

Rys. Schemat punktu oporu "Dąbrówka".

Historia wieży ciśnień w Dąbrówce Wielkiej

Na terenie punktu oporu istniała także wieża ciśnień z 1897 r., która zaopatrywała Bytom w wodę. W 1937 roku została prawdopodobnie rozebrana, ponieważ stanowiła zbyt wyraźny punkt orientacyjny dla wroga.

Historia stacji wodociągowej o nazwie "Rosaliangrube" zaczyna się w 1855 r. kiedy to hrabia Schaffgotsch rozpoczął budowę kopalni galmanu w Dąbrówce Wielkiej. Prace wówczas przerwał ogromny wypływ wody. Pomimo następnych prób uruchomienia kopalni każda zakończyła się zalaniem kopalni, w listopadzie 1893 r. wynosił 20 m sześciennych co nie pozwalało na pracę kopalni. 25 marca 1895 r. powiat Katowice zakupił kopalnie wraz z wodociągiem i wieżą ciśnień. Zakupiona wieża na terytorium kopalni była położona zbyt nisko (292,8 m n.p.m.), dlatego na terenie Bytkowa wybudowano zbiornik.

W 1897 r. miasto Bytom wybudowało drugą wieżę ciśnień na wzgórzu 304,7 o poj. 1000 Iitrów, która zasilała miasto Bytom w wodę. Po plebiscycie wieżę przejęło państwo polskie, które było związane umową z Niemcami do 1937 r. o eksploatacji wodociągów i wieży ciśnień. Wieża swoją maksymalną wydajność osiągnęła w 1930 r. Miasto Bytom szukało nowych źródeł wody dla miasta, przez co wieża na wzgórzu straciła na znaczeniu. W 1937 r. prawdopodobnie została rozebrana podczas budowy Punktu Oporu "Dąbrówka" OWŚ, ponieważ stanowiła doskonały punkt orientacyjny dla nieprzyjaciela. Do dziś zachowały się ruiny fundamentów  po wieży w formie okręgu.

Źródło: fortyfikacja.pl / tablice informacyjne