Twierdza Srebrna Góra - Fort Rogowy

Kształt tego obiektu został ustalony stosunkowo wcześnie. Już w pierwszym projekcie twierdzy widzimy wyraźne Dzieło Rogowe (Fort Rogowy) z wysuniętym przed jego kurtynę regularnym rawelinem. Różnicą w stosunku do późniejszych projektów była liczba dzieł rogowych - początkowo chciano wznieść tu aż dwa tego rodzaju obiekty, jeden za drugim. Dzięki różnicy wysokości, na których miały być ustawione te dzieła, uzyskano by podobny efekt jak w przypadku Wysokiej Skały - koncentrację ognia na jednym froncie. Szybko jednak zrezygnowano z takiego konceptu. Drugi projekt twierdzy zakłada już tylko jedno dzieło rogowe, za to o znacznie dłuższych barkach. Zmiany miały dotyczyć również przedpola - w miejsce rawelinu postanowiono wykonać niewielki plac broni na otaczającej dzieło wąskiej drodze krytej. To jednak nie wystarczyło. Najpewniej po dokładnym zaznajomieniu się z rzeźbą terenu otaczającego dzieło stwierdzono, że nie da się dokładnie przestrzeliwać zboczy przed dziełem wyłącznie z wałów. Skutkiem tego była rozbudowa odcinka drogi krytej przed frontem dzieła w formę przeciwstraży, na której skrajnych narożach pojawiły się nawet baterie działowe. Jak widać, projekt tego fragmentu twierdzy rozwijał się zgodnie z logiką, znaną już z przypadku Wysokiej Skały. Również i tutaj pojawiło się kolejne dzieło zlokalizowane przed przeciwstrażą. Jednak o ile w tamtym przypadku miało ono mieć stosunkowo prostą formę wydłużonej bastei, to przed Dziełem Rogowym chciano wznieść obiekt znacznie bardziej skomplikowany. Projektant, najpewniej Regler, planował wznieść dość znaczną wieloboczną redutę połączoną z drogą krytą Dzieła za pomocą krótkiej, kleszczowej linii. Ten obiekt miał być otoczony własną fosą, przed którą miała się znajdować niewielka przeciwstraż. Oczywiście ten projekt nie został zrealizowany w proponowanej przez Reglera formie, również w tym przypadku zmiana w projekcie Dzieła Rogowego była powiązana z przekształceniem jego otoczenia, a konkretnie z rezygnacją z budowy komunikacji. To dzieło nie zmieniło się jednak tak radykalnie, jak wyżej opisana Wysoka Skała, przekształcenie polegało przede wszystkim na znacznym skróceniu jego barku, skierowanego w stronę doliny Chłopiny, przez co nastąpiło znaczne otwarcie części szyjowej dzieła. Dzięki temu została ułatwiona kontrola obiektu za pomocą ognia prowadzonego z dzieł enwelopy - kleszczy i Bastionu Nowowiejskiego. Dzięki zachowanym projektom archiwalnym możemy na przykładzie Dzieła Rogowego zarejestrować zmiany dotyczące użycia kazamat w zewnętrznych dziełach twierdzy. Z najstarszego planu twierdzy wynika, że dziedzińce obu obiektów, tworzących wówczas Dzieło Rogowe, miały być z trzech stron otoczone kazamatami. Drugi plan twierdzy autorstwa Reglera zakłada nieliczne, poza Donżonem i jego fosą, kazamaty. W przypadku omawianego Dzieła Rogowego liczba kazamat została zredukowana do dwóch dużych pomieszczeń wartowni przy przejeździe bramnym oraz do czterech mniejszych pomieszczeń, pełniących funkcję magazynów prochu, umieszczonych u styków barków z szyją. Jednak i tej, skrajnie ubogiej w kazamaty wersji, nie zrealizowano. Ostatecznie pomieszczenia bomboodporne wypełniły cały wał kurtyny.

Źródło: Podruczny G., Przerwa T., Twierdza Srebrna Góra, Wyd. Bellona, Warszawa 2010

1. Podruczny G., Przerwa T., Twierdza Srebrna Góra, Wyd. Bellona, Warszawa 2010