Dworzec Warszawa Wschodnia

Powstanie stacji wiąże się z budową Kolei Warszawsko-Terespolskiej, w ramach której w roku 1866 oddano do użytku dworzec Warszawa Praga, położony między obecnym dworcem a ul. Targową. Był on nazywany Dworcem Terespolskim lub Dworcem Brzeskim. Ten dworzec czołowy obsługiwał głównie pociągi w kierunku Brześcia i Lublina. Jako jeden z nielicznych warszawskich dworców uniknął w 1915 większych zniszczeń ze strony wycofujących się wojsk rosyjskich.

Podczas przebudowy Warszawskiego Węzła Kolejowego rozpoczętej w 1919 stacja została przebudowana na czołowo-przelotową i od 1933 stała się elementem warszawskiej linii średnicowej. Perony zostały przesunięte w obecne miejsce – na nasypie. Nasyp przykrył też dotychczasowy teren peronów i torów. Budynek dworcowy znalazł się poza strefą stacyjną. W odległości ok. 100 metrów od obecnego gmachu dworcowego w kierunku ul. Targowej zachował się niewielki fragment skrzydła budynku dawnego Dworca Terespolskiego, obecnie zaadaptowany na punkt skupu złomu. Obok był tylko jeden tor prowadzący też do Portu Praskiego. Funkcje dworcowe przejęły obiekty prowizoryczne po obu stronach nasypu. Na dawnym budynku były kierunkowskazy do nowego położenia kas i peronów.

W pierwszych dniach września 1939 stacja była wielokrotnie bombardowana, wielu ewakuujących się mieszkańców Warszawy zostało rannych. Pomoc niosły im warszawskie harcerki i uczennice, z których część zginęła 5 września w kolejnym bombardowaniu. Ich pamięci poświęcony jest głaz ustawiony w 1968 naprzeciwko jednego z wejść do dworca od strony ul. Kijowskiej.

W 1944 r. dotychczasowy budynek uległ zniszczeniu. W odległości ok. 100 metrów od obecnego gmachu dworcowego w kierunku ul. Targowej zachował się niewielki fragment skrzydła budynku dawnego Dworca Terespolskiego, obecnie zaadaptowany na punkt skupu złomu. Do dziś pozostająca resztka jest jedyną pozostałością historycznych dworców warszawskich.

Elementem całkowitej przebudowy tego rejonu Pragi po zakończeniu II wojny światowej była przebudowa i gruntowna modernizacja układu torowego stacji Warszawa Wschodnia. Nowy budynek dworca zaplanowano w miejscu oddalonym od dotychczasowego o ok. 200 metrów w kierunku wschodnim, co wynikało z zamiaru poprowadzenia w tamtym rejonie alei Tysiąclecia – części planowanej obwodnicy śródmiejskiej Warszawy.

Budowę, zaplanowaną początkowo na dwa lata, prowadzono w latach 1962–1969. W 1965 oddano do użytku część obsługującą ruch podmiejski z halą południową (od strony Kamionkaul. Lubelskiej). Główny budynek dworca, od strony Szmulowizny ul. Kijowskiej, z przeszkloną halą przykrytą dachem z olbrzymich kratownic, otwarto 17 stycznia 1969 roku. Przez kilka lat, aż do wybudowania Dworca Centralnego, Dworzec Wschodni był najnowocześniejszą i najbardziej reprezentacyjną budowlą tego typu w Warszawie (otrzymał tytuł Mistera Warszawy). Dachy obu hal dworcowych mają nowatorską konstrukcję i ciekawą formę geometryczną. Do wystroju użyto różnokolorowych marmurów, porowatego trawertynu i betonu o zróżnicowanej fakturze, kawiarnię ozdobiła abstrakcyjna mozaika Marii Leszczyńskiej. Na dworcu zlokalizowano m.in. nowoczesną restaurację i bar samoobsługowy, księgarnię i salon fryzjerski. Jednak wiele lat zaniedbania i braku remontów spowodowało fatalny stan techniczny dworca. Projektant już w połowie lat 70. alarmował, że oszczędności materiałowe do jakich został zmuszony przez władze podczas projektowania i budowy sprawiają, iż dworzec nadaje się do natychmiastowego remontu.

Zaniedbanie to sprawiło, że w rankingu przeprowadzonym podczas wakacji 2008 roku przez Gazetę Wyborczą Dworzec Wschodni oceniono jako najgorszy spośród 23 dworców największych polskich miast (choć np. pod względem czystości i poczucia bezpieczeństwa jeszcze gorsze oceny otrzymał Dworzec Centralny). Zdaniem dziennikarzy działało tu zbyt mało kas biletowych, hol dworca był zanieczyszczony przez gołębie, a wieczorem i nocą zaciemniony jak podczas nalotów w czasie wojny. Dworzec był też zupełnie nieprzyjazny dla niepełnosprawnych. Źle oceniono estetykę dworca, toalety, poczekalnie i przechowalnie bagażu, stosunkowo dobrze – dostępność usług i połączenia komunikacyjne z miastem.

Również Najwyższa Izba Kontroli w październiku 2008 r. po kontroli przeprowadzonej na 223 dworcach kolejowych w Polsce stwierdziła, że Dworzec Wschodni był wówczas jednym z najgorszych pod względem stanu technicznego. Uznano, że był niedostosowany do obsługi osób niepełnosprawnych (bariery architektoniczne, zbyt wysokie pulpity kasowe, mało miejsca w toaletach) oraz że PKP nie zapewniały tu pasażerom wystarczającego bezpieczeństwa i pozwalały na stałe przebywanie na dworcu osób bezdomnych (w raporcie NIK znalazły się nawet zdjęcia kloszardów). Nie utrzymywały też czystości w budynku dworca (w holu stale żerowały gołębie) i terenach przyległych, a nawet stwarzały zagrożenie sanitarne (wskutek zamykania toalet).

Przed Mistrzostwami Europy w Piłce Nożnej w 2012 kosztem 60 mln zł przeprowadzono remont i modernizację dworca według projektu Biura AiB. Zmodernizowano obie hale dworcowe, w dużej hali wydzielono szklanymi ścianami część kasową, usunięto stragany i prowizoryczne pawilony handlowe, zainstalowano nowoczesny system informacji dworcowej z elektronicznymi tablicami oraz monitoring, odnowiono przejścia pod peronami. Przed halą podmiejską od strony ul. Lubelskiej uruchomiono dworzec autobusowy przeniesiony z dawnego dworca PKS Stadion. Nie udało się zbudować wind i schodów ruchomych na perony oraz zadaszeń nad peronami.

Źródło: wikipedia.pl

W czasach swojej świetności dworzec kilkakrotnie „występował” w filmach fabularnych, m.in.

• w komedii Tadeusza Chmielewskiego Nie lubię poniedziałku z 1971 na Dworzec Wschodni przyjechał zaopatrzeniowiec z prowincji (grany przez Jerzego Turka), który uciekając przed tłumem pasażerów pociągu podmiejskiego, jako pierwszy dopadł feralnej dla siebie taksówki.
• na Dworzec Wschodni przyjeżdżał też teść Stefana Karwowskiego ze sprzętem do polowania i psem Ugryziem w odcinku Czterdziestolatka pt. W obronie własnej, czyli polowanie z 1977
• w hali głównej dworca nakręcono scenę z udziałem dwóch pasażerów filmowanych przez telewizję w czasie miesięcznego zamknięcia stacji z powodu wystawy plakatów pt. „Podróż koleją skraca czas” w komedii Stanisława Barei pt. Co mi zrobisz jak mnie złapiesz z 1978
• dworzec ten można zobaczyć także w filmie Druga młodość z 1938 roku (wysiada na nim powracająca z zagranicznych wojaży główna bohaterka filmu)
• w pierwszym odcinku serialu Całkiem nowe lata miodowe Karol i Tadeusz siedzą przed Dworcem Wschodnim, Tadeusz chce się rzucić pod pociąg.

Źródło: wikipedia.pl