Ulica Krakowskie Przedmieście w Warszawie

Przedmieścia przy Bramie Krakowskiej zaczęły się tworzyć już w XIV w., natomiast przy nich w 1454 powstał kościół bernardynów. Wówczas teren przed murami zaczęto nazywać placem Bernardyńskim (dziś tak nazywa się plac na Czerniakowie). Drewniane domostwa budowali tutaj różnorodni rzemieślnicy, powstały cegielnie, ukształtowały się dwie odnogi placu, gdzie wschodnia prowadziła do najstarszej warszawskiej jurydyki należącej do proboszcza kolegiaty: Dziekanki. Tak zwany plac Bernardyński (lub Bernardyńskie Przedmieście) był wcześniej nazywany Czerskim Przedmieściem, a potem Krakowskim Przedmieściem, gdyż był początkiem traktu łączącego Warszawę pierwotnie z Czerskiem, a następnie z Krakowem. Droga ta stała się też świetnym miejscem do budowy reprezentacyjnych pałaców magnaterii oraz rodziny królewskiej, było też znakomitym miejscem triumfalnych wjazdów do miasta (między innymi wjeżdżali tędy hetman Stefan Czarniecki czy Jan III Sobieski) oraz hołdów składanych przez Prusy Książęce i Inflanty. W I połowie XVII w. przybrała formę traktu od Kaplicy Moskiewskiej, będącej panteonem chwały oręża polskiego i tryumfów militarnych króla Zygmunta III Wazy do projektowanego „Forum Wazów”, z którego została zrealizowana jedynie kolumna króla Zygmunta.

Do XVII w. od Krakowskiego Przedmieścia odchodziły tylko uliczki Krótka (nieistniejąca dziś, na wysokości kamienicy nr 59) oraz Rzeźnicza (dziś Bednarska).

Zabudowa ulicy została w większości zniszczona w czasie potopu szwedzkiego.

W 1683 przy ulicy ustawiono figurę Matki Boskiej Pasawskiej. W XVIII w. ukształtowały się nazwy Szerokie Krakowskie Przedmieście (dla dawnego placu Bernardyńskiego) oraz Wąskie Krakowskie Przedmieście (dla pozostałego odcinka). Około 1762 ulica była już całkowicie wybrukowana, a do 1855 uzyskała oświetlenie gazowe.

Krakowskie Przedmieście zawsze było świadkiem demonstracji, szczególnie podczas zaborów – szczególnym wydarzeniem była manifestacja z 27 lutego 1861, kiedy to rosyjskie wojsko zaczęło strzelać do manifestantów, zabijając pięć osób. Pogrzeb pięciu poległych 2 marca zmienił się w wielką manifestację narodową – kondukt pogrzebowy przeszedł z kościoła św. Krzyża przez plac Saski, ulice Wierzbową, Bielańską i Nalewki na Powązki. Krakowskie Przedmieście było też świadkiem demonstracji studenckich 1968 oraz spotkania papieża Jana Pawła II z młodzieżą w 1979 (przed kościołem św. Anny).

W 1861 Rada Administracyjna Królestwa Polskiego podjęła decyzję o wyburzeniu 14 domów na 12 posesjach, znajdujących się pomiędzy figurą Matki Boskiej Passawskiej a placem przed kościołem karmelitów. Oprócz korzyści komunikacyjnych (dojazd do budowanego mostu Kierbedzia), władze miały na względzie likwidację wąskich zaułków, które utrudniały działania rosyjskiej konnicy podczas tłumienia rozruchów. Projekt zrealizowano w 1865 organizując w miejscu wyburzonych budynków skwer z fontanną.

W 1866 ruszyła tędy linia tramwaju konnego łączącego dworce: Wiedeński i Petersburski.

W latach 1886–1887 wyburzono cztery budynki (w tym Dwór pod Gwiazdą), przedłużając do Krakowskiego Przedmieścia ul. Miodową. Ulicę Nowo-Miodową otwarto dla ruchu kołowego w 1888, po przebudowie fasad budynków. Do przebicia ulicy obowiązek przepuszczania przechodniów z Krakowskiego Przedmieścia na ul. Miodową lub odwrotnie ciążył na właścicielach nieruchomości na której znajdowały się pałac Małachowskich i kamienica Roeslera i Hurtiga.

Ulica stała się reprezentacyjną arterią miasta, znajdowały się tu najlepsze sklepy. W 1907 uruchomiono oświetlenie elektryczne, a w 1908 roku ulicą po raz pierwszy pojechały tramwaje elektryczne.

W okresie okupacji niemieckiej ulicy nadano niemiecką nazwę Krakauer Strasse.

Zabudowa ulicy ucierpiała w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939. Największe straty spowodowało powstanie warszawskie. Pomimo zniszczenia Krakowskie Przedmieście odniosło proporcjonalnie mniejsze straty niż pozostała część zabytkowej Warszawy, zwłaszcza po parzystej stronie ulicy. Kościoły wizytek i karmelitów, Pałac Namiestnikowski i Hotel Bristol odniosły tylko niewielkie uszkodzenia. Według Jana Zachwatowicza zadecydowały o tym względy wojskowe (zachowanie budynków na skarpie warszawskiej jako osłony).

Po wojnie większość zabytków odbudowano, w niektórych przypadkach przywracając im wcześniejszą, XVIII-wieczną szatę architektoniczną. Wyrównano wysokość pierzei ulicy obniżając najwyższe budynki do 2–4 pięter. Nowe obiekty (np. Nowa Dziekanka) harmonizowały z dotychczasową zabudową. Wyjątkiem był tzw. Kopnięty Dom (Krakowskie Przedmieście 9) na miejscu Kamienicy Beyera. Większość prac rekonstrukcyjnych zakończono do 1951. Ulica straciła jednak swój reprezentacyjny charakter.

W 1973 oddano do użytku podziemne przejście dla pieszych na wysokości kampusu głównego Uniwersytetu Warszawskiego i pałacu Czapskich. Przejście powstało z funduszy Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń przeznaczonych na zapobieganie wypadkom, co upamiętniała tablica po jego północnej stronie[. Przejście zostało zasypane podczas modernizacji ulicy w 2006.

W 2004 podjęto decyzję o przekształceniu ulicy w reprezentacyjny deptak. Prace rozpoczęły się we wrześniu 2006 i zakończyły w lipcu 2008. Projektantem przebudowy był Krzysztof Domaradzki. Ulica po remoncie stała się szerokim deptakiem z wąską jezdnią pośrodku dostępną tylko dla komunikacji miejskiej oraz taksówek. Nawiązując do wyglądu ulicy na obrazach Canaletta użyto specjalnego, żółtawego granitu sprowadzonego z Chin, aby imitował kolor nawierzchni z XVIII w. Oprócz tego użyto także granitu szwedzkiego (czerwony) oraz strzegomskiego (szary).

Na nowym Krakowskim Przedmieściu pojawiły się także nowe, stylizowane ławki, pachołki, kwietniki, latarnie-pastorały, zasadzono kilkadziesiąt drzew, ustawiono cztery kubiki z reprodukcjami obrazów Canaletta oraz brązową tablicę wskazującą oś Saską. Ulica nie została w pełni przystosowana dla niepełnosprawnych.

Pod fragmentem północnego odcinka ulicy przebiega tunel Trasy W-Z.

Źródło: wikipedia.pl