Muzeum Archidiecezjalne we Wrocławiu

Początki
Początki samej idei Muzeum Archidiecezjalnego, pierwotnie funkcjonującego pod nazwą Muzeum Diecezjalnego, łączą się z rokiem 1898, kiedy to ówczesna władza kościelna na skutek szerzących rozmyślnych niszczeń wycofanej z kultu religijnego sztuki sakralnej poddała myśl zabezpieczenia jej. Stało się tak, ponieważ po tym jak w roku 1810 władze pruskie zlikwidowały na Dolnym Śląsku większość klasztorów w ramach sekularyzacji oraz na skutek coraz to nasilającej się pod koniec XIX wieku mody przebudowy kościołów (którym nie odpowiadało wyposażenie dawnych zabytkowych, nierzadko drewnianych świątyń) wiele bezcennych przedmiotów powędrowało na strychy lub do piwnic. Jednak najczęściej palono je, aby zgodnie z przyjęto wówczas zasadą „świętość się nie poniewierała”. Zapobiegając tej dewastacji władze kościelne diecezji wrocławskiej wydały w 1896 roku polecenie zarejestrowania oraz zabezpieczenie wszystkich przedmiotów z terenów Śląska o wartości artystycznej bądź historycznej, w tym tych wycofanych z użytku liturgicznego i zgromadzenia ich we Wrocławiu. Prace te przeprowadzono pod kierownictwem ks. dr. Józefa Jungnitza – doświadczonego znawcy i badacza dziejów śląskich, który to wystarał się o odpowiednie pomieszczenia w gmachu archiwalno – bibliotecznym diecezji wrocławskiej, gdzie zdeponował wyselekcjonowane przez siebie obiekty zabytkowe – tym samym został on pierwszym dyrektorem wrocławskiego Muzeum Archidiecezjalnego.

Pierwsze otwarcie wystawy
W 1903 roku, po zgromadzeniu odpowiedniej liczby eksponatów zorganizowano tu pierwszą wystawę, którą to udostępniono społeczeństwu wrocławskiemu. Na miejsce prezentacji bezcennych dzieł sztuki kardynał Georg Kopp, zgodnie z ich charakterem i duchem muzealnictwa pojmowanego jako „starożytnictwo”, wyznaczył przede wszystkim pobiblioteczną, gotycką salę z roku 1520 na pierwszym piętrze budynku biblioteki kapitulnej z wieńczącymi ją sklepieniami krzyżowymi wspartych na ciężkich filarach (salę, przy której powstaniu zatrudniono najprawdopodobniej tych samych kamieniarzy, którzy pracowali przy budowie wrocławskiego Ratusza) oraz niektóre pomieszczenia neogotyckiego gmachu archiwalno-bibliotecznego z 1898 roku. Miała to być tymczasowa siedziba powstającego muzeum kościelnego.

Lata 1914–1938
Obawa przed działaniami frontowymi I wojny światowej, skłoniła dyrekcję muzeum do zabezpieczenia cenniejszych eksponatów wraz z archiwaliami w Hildesheim. Przedmioty te powróciły w stanie nienaruszonym do Wrocławia w roku 1918.

W roku 1918 zmarł pierwszy dyrektor muzeum i kierownictwo nad archiwum oraz muzeum objął ks. Alfons Nowack[w innych językach], który musiał niejako od nowa uporządkować poszczególne zbiory. Wykorzystał pierwotne pomieszczenia, przesuwając na dalszy plan organizację muzeum w nowym wydaniu (muzeum pozostało aż do 1942 roku w tych samych pomieszczeniach, które zagospodarowano w fazie początkowej).

Okres II wojny światowej
Działania wojenne 1939–1945 w czasie II wojny światowej zmusiły następnego dyrektora muzeum – ks. dr. Kurta Engelberta w roku 1942 do zabezpieczenia i ewakuacji zbiorów w kilku miejscowościach na terenie Śląska. Niestety, część przedmiotów dostała się w niepowołane ręce, inne uległy zniszczeniu lub rozproszeniu. Zginęły wówczas obrazy Łukasza Cranacha Starszego „Madonna” z Kolegiaty Głogowskiej oraz „Madonna pod jodłami” z katedry wrocławskiej, unikalne zbiory numizmatyczne oraz kilka średniowiecznych tryptyków i rzeźb. Poważnemu zniszczeniu uległ także gmach archiwalno-muzealny, którego odbudowę rozpoczęto zaraz po zakończeniu działań wojennych. Wtedy też rozpoczęto trwającą do dziś rewindykację zbiorów.

Lata powojenne
Po wojnie część zbiorów trafiła do Warszawy i pozostała tam do dziś, m.in. Krucyfiks z kościoła Bożego Ciała we Wrocławiu. Ponownego, uroczystego otwarcia Muzeum dla zwiedzających dokonał 16 lipca 1947 roku, w związku z urządzoną we Wrocławiu Wystawą Ziem Odzyskanych, ks. bp prof. Wincenty Urban, który to również wydał w 1975 bardzo dokładny informator i katalog zbiorów muzealnych. Po wojnie funkcję wicedyrektora i dyrektora pełnił mjr Zygmunt Wrześniowski, który był autorem publikacji pt. Przewodnik po Muzeum Archidiecezjalnym we Wrocławiu z 1952.

Utworzenie Galerii Współczesnej Sztuki Religijnej
W latach 1984–1989 w ramach swej działalności Muzeum Archidiecezjalne, powołano do istnienia Galerię Współczesnej Sztuki Religijnej przy kościele św. Marcina, zwaną krótko „Galerią na Ostrowie”, w której oprócz wystaw niezależnych autorów organizowano również spotkania autorskie, wykłady i prelekcje.

Lata 1989 – współczesność
Z powodu organizowanych wystaw czasowych oraz w związku ze stale powiększającą się liczbą eksponatów muzeum z biegiem czasu zajęło dalsze części gmachu archiwalno-bibliotecznego diecezji wrocławskiej – poddasze, część piwnic na magazyny i pracownię konserwatorską, w tym również sale kapituły. Po zmianach społeczno-politycznych w roku 1989 ostatecznie otrzymało sąsiadujący z dotychczasową siedzibą, cały budynek pokapitulny z roku 1756 przy pl. Katedralnym 16. W związku z tym w roku 1991 ostatecznie uszeregowano poszczególne wystawy pod względem chronologicznym i rzeczowym, a część eksponowanych obiektów, które wystawia się w ramach wystaw tematycznych, przeniesiono do magazynu.

W 1998 został wybity medal o treści Tysiąc lat diecezji wrocławskiej (awers) i Sto lat Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu (rewers), zaprojektowany przez Józefa Stasińskiego.

Nowa siedziba
Następnie w latach 1992–1994 dzięki wsparciu ks. kardynała Henryka Gulbinowicza oraz pomocy materialnej Kurii Metropolitalnej, Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej, sióstr pasterek ze Świętej Katarzyny, sióstr sercanek z Wrocławia i osób prywatnych przystąpiono do prac remontowych nowej siedziby Muzeum. Oficjalnego przekazania nowej siedziby na cele wyłącznie muzealne dokonał 30 sierpnia 1994 ks. kard. Henryk Gulbinowicz.

Współczesne zbiory
Obecnie mieści się tutaj w bibliotece podręcznej pół tysiąca książek oraz około sześć tysięcy zabytków, w tym najcenniejsze i wyjątkowo bogate zbiory sztuki romańskiej oraz gotyckiej. Wbrew temu, iż eksponaty nie stanowią systematycznie gromadzonego zbioru reprezentują religijną sztukę regionu w jej różnych aspektach. Informują o jej otwartości na obce wpływy. Mówią o charakterze śląskiej sztuki średniowiecznej, jej rozwoju, przemianach ideowych i stylistycznych, jakim podlegała.

Oprócz ekspozycji stałych i czasowych w murach Muzeum Archidiecezjalnego organizuje się koncerty wrocławskich zespołów instrumentalno-wokalnych w cyklu „Muzyka wśród zabytków”, wykłady i programy radiowo-telewizyjne z zakresu historii Kościoła, sztuki sakralnej, jak i uroczystości i świąt kościelnych. Odbywają się tu również coroczne spotkania przewodników miejskich i terenowych zrzeszonych w Federacji Przewodników PTTK oraz przygotowuje i wydaje katalogi wystaw, ulotki reklamowe, katolickie kalendarze ścienne i rzadkie pozycje książkowe, w tym polskie tłumaczenie Księgi Henrykowskiej, Kościoły Wrocławia autorstwa Zygmunta Antkowiaka, tłumaczenie żywota św. Jadwigi Vita maior – „Święta Jadwiga w sztuce śląskiej”, „Złotnictwo Śląskie” itp.

W roku 1998, jako jedno z nielicznych, które zachowały historyczną ciągłość w charakterze i działalności, Muzeum Archidiecezjalne obchodziło jubileusz stulecia.Początki
Początki samej idei Muzeum Archidiecezjalnego, pierwotnie funkcjonującego pod nazwą Muzeum Diecezjalnego, łączą się z rokiem 1898, kiedy to ówczesna władza kościelna na skutek szerzących rozmyślnych niszczeń wycofanej z kultu religijnego sztuki sakralnej poddała myśl zabezpieczenia jej. Stało się tak, ponieważ po tym jak w roku 1810 władze pruskie zlikwidowały na Dolnym Śląsku większość klasztorów w ramach sekularyzacji oraz na skutek coraz to nasilającej się pod koniec XIX wieku mody przebudowy kościołów (którym nie odpowiadało wyposażenie dawnych zabytkowych, nierzadko drewnianych świątyń) wiele bezcennych przedmiotów powędrowało na strychy lub do piwnic. Jednak najczęściej palono je, aby zgodnie z przyjęto wówczas zasadą „świętość się nie poniewierała”. Zapobiegając tej dewastacji władze kościelne diecezji wrocławskiej wydały w 1896 roku polecenie zarejestrowania oraz zabezpieczenie wszystkich przedmiotów z terenów Śląska o wartości artystycznej bądź historycznej, w tym tych wycofanych z użytku liturgicznego i zgromadzenia ich we Wrocławiu. Prace te przeprowadzono pod kierownictwem ks. dr. Józefa Jungnitza – doświadczonego znawcy i badacza dziejów śląskich, który to wystarał się o odpowiednie pomieszczenia w gmachu archiwalno – bibliotecznym diecezji wrocławskiej, gdzie zdeponował wyselekcjonowane przez siebie obiekty zabytkowe – tym samym został on pierwszym dyrektorem wrocławskiego Muzeum Archidiecezjalnego.

Pierwsze otwarcie wystawy
W 1903 roku, po zgromadzeniu odpowiedniej liczby eksponatów zorganizowano tu pierwszą wystawę, którą to udostępniono społeczeństwu wrocławskiemu. Na miejsce prezentacji bezcennych dzieł sztuki kardynał Georg Kopp, zgodnie z ich charakterem i duchem muzealnictwa pojmowanego jako „starożytnictwo”, wyznaczył przede wszystkim pobiblioteczną, gotycką salę z roku 1520 na pierwszym piętrze budynku biblioteki kapitulnej z wieńczącymi ją sklepieniami krzyżowymi wspartych na ciężkich filarach (salę, przy której powstaniu zatrudniono najprawdopodobniej tych samych kamieniarzy, którzy pracowali przy budowie wrocławskiego Ratusza) oraz niektóre pomieszczenia neogotyckiego gmachu archiwalno-bibliotecznego z 1898 roku. Miała to być tymczasowa siedziba powstającego muzeum kościelnego.

Lata 1914–1938
Obawa przed działaniami frontowymi I wojny światowej, skłoniła dyrekcję muzeum do zabezpieczenia cenniejszych eksponatów wraz z archiwaliami w Hildesheim. Przedmioty te powróciły w stanie nienaruszonym do Wrocławia w roku 1918.

W roku 1918 zmarł pierwszy dyrektor muzeum i kierownictwo nad archiwum oraz muzeum objął ks. Alfons Nowack[w innych językach], który musiał niejako od nowa uporządkować poszczególne zbiory. Wykorzystał pierwotne pomieszczenia, przesuwając na dalszy plan organizację muzeum w nowym wydaniu (muzeum pozostało aż do 1942 roku w tych samych pomieszczeniach, które zagospodarowano w fazie początkowej).

Okres II wojny światowej
Działania wojenne 1939–1945 w czasie II wojny światowej zmusiły następnego dyrektora muzeum – ks. dr. Kurta Engelberta w roku 1942 do zabezpieczenia i ewakuacji zbiorów w kilku miejscowościach na terenie Śląska. Niestety, część przedmiotów dostała się w niepowołane ręce, inne uległy zniszczeniu lub rozproszeniu. Zginęły wówczas obrazy Łukasza Cranacha Starszego „Madonna” z Kolegiaty Głogowskiej oraz „Madonna pod jodłami” z katedry wrocławskiej, unikalne zbiory numizmatyczne oraz kilka średniowiecznych tryptyków i rzeźb. Poważnemu zniszczeniu uległ także gmach archiwalno-muzealny, którego odbudowę rozpoczęto zaraz po zakończeniu działań wojennych. Wtedy też rozpoczęto trwającą do dziś rewindykację zbiorów.

Lata powojenne
Po wojnie część zbiorów trafiła do Warszawy i pozostała tam do dziś, m.in. Krucyfiks z kościoła Bożego Ciała we Wrocławiu. Ponownego, uroczystego otwarcia Muzeum dla zwiedzających dokonał 16 lipca 1947 roku, w związku z urządzoną we Wrocławiu Wystawą Ziem Odzyskanych, ks. bp prof. Wincenty Urban, który to również wydał w 1975 bardzo dokładny informator i katalog zbiorów muzealnych. Po wojnie funkcję wicedyrektora i dyrektora pełnił mjr Zygmunt Wrześniowski, który był autorem publikacji pt. Przewodnik po Muzeum Archidiecezjalnym we Wrocławiu z 1952.

Utworzenie Galerii Współczesnej Sztuki Religijnej
W latach 1984–1989 w ramach swej działalności Muzeum Archidiecezjalne, powołano do istnienia Galerię Współczesnej Sztuki Religijnej przy kościele św. Marcina, zwaną krótko „Galerią na Ostrowie”, w której oprócz wystaw niezależnych autorów organizowano również spotkania autorskie, wykłady i prelekcje.

Lata 1989 – współczesność
Z powodu organizowanych wystaw czasowych oraz w związku ze stale powiększającą się liczbą eksponatów muzeum z biegiem czasu zajęło dalsze części gmachu archiwalno-bibliotecznego diecezji wrocławskiej – poddasze, część piwnic na magazyny i pracownię konserwatorską, w tym również sale kapituły. Po zmianach społeczno-politycznych w roku 1989 ostatecznie otrzymało sąsiadujący z dotychczasową siedzibą, cały budynek pokapitulny z roku 1756 przy pl. Katedralnym 16. W związku z tym w roku 1991 ostatecznie uszeregowano poszczególne wystawy pod względem chronologicznym i rzeczowym, a część eksponowanych obiektów, które wystawia się w ramach wystaw tematycznych, przeniesiono do magazynu.

W 1998 został wybity medal o treści Tysiąc lat diecezji wrocławskiej (awers) i Sto lat Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu (rewers), zaprojektowany przez Józefa Stasińskiego.

Nowa siedziba
Następnie w latach 1992–1994 dzięki wsparciu ks. kardynała Henryka Gulbinowicza oraz pomocy materialnej Kurii Metropolitalnej, Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej, sióstr pasterek ze Świętej Katarzyny, sióstr sercanek z Wrocławia i osób prywatnych przystąpiono do prac remontowych nowej siedziby Muzeum. Oficjalnego przekazania nowej siedziby na cele wyłącznie muzealne dokonał 30 sierpnia 1994 ks. kard. Henryk Gulbinowicz.

Współczesne zbiory
Obecnie mieści się tutaj w bibliotece podręcznej pół tysiąca książek oraz około sześć tysięcy zabytków, w tym najcenniejsze i wyjątkowo bogate zbiory sztuki romańskiej oraz gotyckiej. Wbrew temu, iż eksponaty nie stanowią systematycznie gromadzonego zbioru reprezentują religijną sztukę regionu w jej różnych aspektach. Informują o jej otwartości na obce wpływy. Mówią o charakterze śląskiej sztuki średniowiecznej, jej rozwoju, przemianach ideowych i stylistycznych, jakim podlegała.

Oprócz ekspozycji stałych i czasowych w murach Muzeum Archidiecezjalnego organizuje się koncerty wrocławskich zespołów instrumentalno-wokalnych w cyklu „Muzyka wśród zabytków”, wykłady i programy radiowo-telewizyjne z zakresu historii Kościoła, sztuki sakralnej, jak i uroczystości i świąt kościelnych. Odbywają się tu również coroczne spotkania przewodników miejskich i terenowych zrzeszonych w Federacji Przewodników PTTK oraz przygotowuje i wydaje katalogi wystaw, ulotki reklamowe, katolickie kalendarze ścienne i rzadkie pozycje książkowe, w tym polskie tłumaczenie Księgi Henrykowskiej, Kościoły Wrocławia autorstwa Zygmunta Antkowiaka, tłumaczenie żywota św. Jadwigi Vita maior – „Święta Jadwiga w sztuce śląskiej”, „Złotnictwo Śląskie” itp.

W roku 1998, jako jedno z nielicznych, które zachowały historyczną ciągłość w charakterze i działalności, Muzeum Archidiecezjalne obchodziło jubileusz stulecia.

Źródło: wikipedia.pl