Jezioro Czorsztyńskie

Jezioro Czorsztyńskie, Zbiornik Czorsztyński – zaporowy zbiornik wodny na Dunajcu, w Kotlinie Nowotarskiej, pomiędzy Pieninami a Gorcami. Powstał przez zbudowanie w Niedzicy zapory wodnej pomiędzy Pieninami Spiskimi a Właściwymi.

Dane podstawowe
Jezioro ma 9 km długości i średnio 1,3 km szerokości (maksymalnie – 1,75 km). Długość linii brzegowej wynosi 29,7 km. W pełni napełniony zbiornik ma głębokość 49,5 m (średnio – 18,9 m).

Normalny poziom zbiornika wynosi 529,0 m, maksymalny – 534,5 m, minimalny – 510,0 m n.p.m. Powierzchnia zbiornika normalnie wynosi 10,51 km² i waha się od 3,78 do 12,26 km². Jest zdolny pomieścić 231,9 mln m³, normalnie – 168,6 mln m³, minimalnie – 35,8 mln m³.

Pojemność użytkowa zbiornika (przy maksymalnym poziomie piętrzenia) to 198,0 mln m³. Pojemność wyrównawcza (przy normalnym poziomie piętrzenia) wynosi 133,5 mln m³, a pojemność powodziowa stała obliczona dla maksymalnego poziomu piętrzenia wynosi 64,5 mln m³. Głębokość zbiornika w okolicach zapory w Niedzicy osiąga 50 metrów i zmniejsza się w stronę cofki, czyli miejsca gdzie uchodzi główny dopływ zbiornika – rzeka Dunajec.

Zapora o długości 404 m i wysokości 59,4 m, znajduje się na 173,3 km od ujścia Dunajca i gromadzi wody spływające z obszaru 1287 km². Zapora ta ma charakter budowli ziemnej z rdzeniem gruntowym. Umieszczone w niej urządzenia upustowe umożliwiają zrzut wody w ilości ponad 2 tys. m³ w ciągu sekundy.

Poniżej zapory Zbiornika Czorsztyńskiego znajduje się drugi, znacznie mniejszy Zbiornik Sromowski pełniący rolę zbiornika wyrównawczego dla zbiornika Czorsztyńskiego.

Znaczenie zbiornika
Podstawowe zadania zbiornika – poza znaczeniem przyrodniczym i krajobrazowym – kojarzone są z kilkoma kierunkami jego eksploatacji. Najważniejszą jego funkcją jest ochrona przeciwpowodziowa doliny Dunajca, poprzez gromadzenie nadmiaru wody płynącej tą rzeką w czasie wezbrań. Służy temu rezerwa powodziowa – 63,3 mln m³. Zbiornik zdał egzamin podczas powodzi z lipca 1997 roku. Wówczas największy dopływ wody był szacowany na prawie 1400 m³/s, a odpływ ze zbiornika wyrównawczego oscylował wokół 600 m³/s. W czerwcu 2001 roku było to odpowiednio 850 m³/s i 475 m³/s.

Zbiornik Czorsztyński poprawia również warunki spływu przełomem pienińskim, podwyższając przepływy minimalne typowe dla okresów posusznych. Popularność zyskuje także jako atrakcyjne miejsce nadwodnego wypoczynku z możliwością kąpieli, żeglowania, wędkowania i nurkowania.

Ważną funkcją Zbiornika Czorsztyńskiego jest produkcja energii elektrycznej przez elektrownię szczytowo-pompową o mocy maksymalnej 90,5 MW (niewielką hydroelektrownię posiada również zbiornik wyrównawczy). Produkuje ona w ciągu roku około 140 GWh, druga – niecałe 8 GWh energii. Blisko połowa tej energii jest pozyskiwana z tzw. pompowań, czyli powtórnego wykorzystania wody przepompowanej ze zbiornika wyrównawczego do głównego.

Stosunkowo duży zbiornik wodny oddziałuje na lokalny mikroklimat. Szacowano, że wpłynie na wzrost temperatury w promieniu do 5 km średnio o 0,3 °C. Zakładano, że zmniejszą się dobowe wahania temperatury, oraz że skróceniu o kilkanaście dni ulegnie okres z ujemnymi temperaturami powietrza. Istniały obawy, że w dłuższym horyzoncie czasowym może to zagrozić np. niektórym unikatowym gatunkom roślin w Pieninach. Z biegiem lat czasza zbiornika będzie intensywnie zamulana i zasypywana materiałem niesionym przez Dunajec. Realna jest groźba osuwania się do zbiornika niektórych fragmentów zboczy, kubatura materiału potencjalnie grożącego osunięciem wynosi ok. 1 mln m³.

Największą popularnością wśród odwiedzających okolice zbiornika cieszy się jego zapora główna. Spośród licznych walorów turystycznych okolic Zbiornika Czorsztyńskiego za najważniejsze uznaje się: przyrodę Pienińskiego Parku Narodowego, ruiny zamku w Czorsztynie i Zamek w Niedzicy, górę Wdżar pochodzenia wulkanicznego z ośrodkiem narciarskim i letnią zjeżdżalnią wózkową, zaporę Zbiornika Czorsztyńskiego wraz z elektrownią, osadę turystyczną w Kluszkowcach z ekskluzywną zabudową uzdrowiskowo-willową i wiejską (z muzeum etnograficznym) oraz uliczką malowniczych piwniczek ze spichlerzykami. Na jeziorze utworzona została sztuczna wysepka w celu udostępnienia miejsca lęgowego dla ptactwa wodnego – Ptasia Wyspa. Wokół zbiornika przebiega szlak rowerowy VeloCzorsztyn.

W 2019 odbyły się tu wędkarskie Podlodowe Mistrzostwa Polski.

Źródło: wikipedia.pl