Osada Czorsztyn na półwyspie Stylchyn

Historyczna nazwa: Osada Turystyczna Czorsztyn
Data powstania obiektu: 1997 r.

Osada Czorsztyn (dawniej Osada Turystyczna Czorsztyn) – skansenowo-turystyczny kompleks 31 obiektów architektonicznych, znajdujący się w gminie Czorsztyn, na półwyspie Stylchyn, w pobliżu osady Podbrzezie, na północnym brzegu Jeziora Czorsztyńskiego.

Lokalizacja
Z osady roztacza się rozległa panorama na 5 parków narodowych: Gorce (Turbacz), Pieniny, Tatry polskie i słowackie i Babią Górę. Widać z niej 2 średniowieczne zamki: w Czorsztynie i w Niedzicy. Na południowym wschodzie wyraźnie widoczna jest zapora elektrowni, a na zachodzie można dostrzec sylwetkę kościoła we Frydmanie. Tuż obok znajduje się przystań Podhalańskiego Towarzystwa Żeglarskiego.

Obiekty
Powierzchnia osady wynosi około 17 ha. W skład osady wchodzi 9 zabytkowych drewnianych pensjonatów i willi, 11 wiejskich chałup i budynków gospodarskich oraz 11 kamiennych piwniczek z drewnianym lamusami nad nimi. Wszystkie obiekty zostały przeniesione tu z dawnych Maniów, Kluszkowiec i Czorsztyna, i pochodzą z XIX i początku XX wieku. Przeniesione tu zostały przed zalaniem Jeziora Czorsztyńskiego. Kompleks składa się z 3 części:

Skansen etnograficzny
W zachodniej części kompleksu znajduje się 11 chałup i budynków gospodarskich oraz 11 kamiennych piwniczek. W dawnej zagrodzie (obory, stodoły, chlewik) Jana Królczyka czynne jest muzeum regionalne z pełnym oryginalnym wyposażeniem domowym i gospodarczym z 1909 roku. Uliczka jedenastu unikatowych kamiennych piwniczek z drewnianymi spichlerzykami znajduje się w północno-zachodniej części skansenu. Piwniczki te zostały uratowane spośród 37 istniejących niegdyś w Maniowach tego typu budowli, wybudowanych na przełomie XIX i XX wieku z kamienia łamanego. Na każdej z nich wybudowano pięterko w postaci zrębowej szopy na siano. Kompleks piwniczek posiada wybitne w skali europejskiej wartości historyczne i etnograficzne.

W tym sektorze znajduje się również najstarsza (później nieco przebudowana) chałupa z 1898 roku.

Część hotelowa i restauracyjna
Część hotelowa (dla 54 osób) zlokalizowana jest w trzech willach – Teofila Sanoka, Józefa Galoty oraz Leopolda Szperlinga.

  • willa Teofila Sanoka, pszczelarza i muzyka, wieloletniego nauczyciela z Kluszkowiec (uczył do lat 50. XX wieku). Sanok po powrocie z Syberii kupił działkę od Drohojowskich w 1920 roku i wybudował na niej dom w latach 1924–1925 w stylu uzdrowiskowym, willa ma charakter reprezentacyjny (autorem projektu był sam Sanok). Elewacja budynku, balustrady jego schodów, ganek i szczyty dachowe uderzają bogactwem zdobniczych detali i ryzowanych elementów. Teofil Sanok mieszkał w nim z żoną Bogusławą od 1926 roku. Był to dom rodzinny, bez pokoi dla letników. Znajdował się tam pokój muzyczny z fortepianem, gabinet właściciela z biurkiem z nadstawką i biblioteczką, jadalnia z kompletem stołowym na 24 osoby oraz sypialnia. Rodzina Sanoków mieszkała w tym domu do 1967 roku. W związku z decyzją o budowie zapory (w 1964 roku), po śmierci rodziców córki sprzedały wyposażenie i wydzierżawiły obiekt Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w Czorsztynie, która prowadziła tu działalność handlową (sklep żelazny i elektryczny). Obiekt został zdemontowany i zakonserwowany w 1994 roku oraz odtworzony w latach 1997–1998. Obecnie jest to budynek recepcyjno-administracyjny z 5 pokojami lub apartamentami (2 pokoje, 2 apartamenty i studio dwupokojowe). Wyposażenie willi spłonęło w pożarze, który wybuchł w niej już po jej przeniesieniu na obecne miejsce;
  • willa Leopolda Szperlinga to dawna „Restauracja Pieniny” znajdująca się przed 1994 rokiem w centrum zalanego Czorsztyna. Została zbudowana przez Drohojowskich w 1847 roku jako zajazd i karczma. W 1909 roku karczma ta została zakupiona przez przybyłego do Czorsztyna Żyda, Leopolda Szperlinga. W związku z popularnością, jaką zajazd wkrótce zdobył, Szperling rozbudował budynek w latach 1928–1930, w efekcie czego przydrożna karczma w okresie międzywojennym rozkwitła w okazały zespół hotelowo-restauracyjny. Styl budynku przypomina styl zakopiański, jeden z projektantów przebudowy pochodził z tego miasta, a wykonawcą była ekipa ciesielska Franciszka Gacka ze Szczawnicy. Dom jest podpiwniczony i wykonany z drewna świerkowego o konstrukcji zrębowej. Elewacje osłonięto szalunkami z desek. Ogrzewany był za pomocą pieców kaflowych. W latach 30. XX wieku pokoje były wyposażone w meble stylizowane na góralskie, wykonane w zakładach stolarskich w Nowym Targu. W każdym pokoju były łóżka z szafkami nocnymi, szafy, stoły z krzesłami i ławy. Ściany przyozdobiono obrazkami z krajobrazami pienińskimi. Leopold Szperling wraz z rodziną został zastrzelony w 1942 roku przez Niemców w tym domu podczas akcji wyprowadzania Żydów z Czorsztyna i Maniów. Budynek hotelowy przejęli Niemcy, tworząc w nim siedzibę miejscowego przymusowego zakładu przedsiębiorstw. Po wojnie obiekt dzierżawiło PTTK, później Orbis. Budynek zdemontowano w 1994 roku w związku z budową zapory na Dunajcu, a jego elementy poddano konserwacji. W latach 1997–1998 został zmontowany w obecnym miejscu. W willi Szperlinga mieści się gospoda „U Szperlinga”, która była recenzowana i wysoko oceniona przez Piotra Bikonta w Magazynie Gazety Wyborczej 5 lipca 2001 roku. Wnętrza restauracji wyposażone są w tradycyjne, stare meble, obrazy i inne sprzęty. Restauracja słynie z „fizołów” (zupy śliwkowo-fasolowej). W części hotelowej urządzono kilkanaście pokoi hotelowych (7 pokoi i 4 apartamenty);
  • willa Józefa Galoty, po II wojnie światowej pełniła rolę ośrodka zdrowia w centrum dawnego Czorsztyna. Obecnie znajduje się w niej 8 pokoi hotelowych.

Część konferencyjna
Willa „Bank” („Dwór Drohojowskich”) to budynek dawnego dworskiego zajazdu Marcela Drohojowskiego, właściciela dóbr czorsztyńskich. Został wybudowany w 1880 roku jako willa letniskowa. Po II wojnie światowej willa służyła jako siedziba banku spółdzielczego, a w części budynku mieścił się sklep przemysłowo-rolniczy. Obecnie została zaadaptowana na centrum konferencyjno-szkoleniowe (sale konferencyjne na 100, 30 i 15 osób, sekretariat, szatnię, kawiarnię, niewielkie pokoje do spotkań i rozmów w kuluarach).

Pozostała część
Cztery wille znajdujące się po południowej stronie osady czekają na zagospodarowanie. Kolejno od wschodu:

  • willa „Basia II” – dawny pensjonat dr. Kulczyckiego, wybudowany w latach 30. XX wieku w centrum dawnego Czorsztyna (w rejonie tzw. Skrzyżowania). Po wojnie budynek służył jako placówka Funduszu Wczasów Pracowniczych;
  • willa „Basia III” (dawniej willa „Pieniny”), z obszerną szklaną werandą (od strony jeziora) i znajdującym się nad nią tarasem z widokiem na zalew i Tatry, została wybudowana przez lekarza Bolesława Okuljara. Nowo wybudowany hotel – pensjonat otwarto 25 czerwca 1932 roku. Upaństwowiono go (podobnie jak „Basię II”) w 1953 roku i przekształcono w dom wypoczynkowy;
  • willa „Zbyszek” z Kluszkowiec z elementami architektonicznymi nawiązującymi do stylu zakopiańskiego;
  • willa nr 333 z Maniów wybudowana w stylu szwajcarskim.

Źródło: wikipedia.pl

Koncepcja i historia budowy
W drugiej połowie lat 60. XX wieku planowano utworzenie Parku Etnograficznego Ziemi Czorsztyńskiej w okolicy Dworu Tetmajerów w Łopusznej. Pomysł lokalizacji był krytykowany ze względu na zaburzenie czystości formy Dworu. W 1986 roku dr Zbigniew Moździerz z Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem opracował projekt Skansenu Ratowniczego w Maniowach. I ta koncepcja nie została zrealizowana. Na początku lat 90. Urząd Gminy Czorsztyn w Kluszkowcach zamówił w firmie CityProf studium wykonalności pt. Feasibility Study Komercyjnego Projektu Skansenu i Ośrodka Turystycznego. W ramach realizacji tego projektu – pod merytorycznym nadzorem Muzeum Tatrzańskiego – zrekonstruowano obiekty zabytkowe z Maniów rozebrane przez Muzeum Tatrzańskie jeszcze w latach 1977–1979, m.in. zagrodę nr 33 i willę nr 333. Koncepcję skansenu wielokrotnie zmieniano, w końcu całość podzielono na 2 części: sektor uzdrowiskowy, z willami, z przeznaczeniem na użytek turystyczny, oraz sektor wiejski z chłopskimi zagrodami i piwniczkami – na część quasi-muzealną.

Budowę osady rozpoczęto w 1997 roku. W czasie rekonstrukcji jednej z gospód odkryto podpisy jej gości, najstarszy z 1894 roku. Inwestycja została uhonorowana III nagrodą w konkursie „Budowa Roku 1997”.

Historia własności
Spółka „Osada Turystyczna Czorsztyn Sp. z o.o.” (KRS 0000074431) należała do gminy Czorsztyn (65%) i Skarbu Państwa reprezentowanego przez Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica SA (35%). Przy rekonstrukcji obiektów korzystała ze środków unijnych. W 2002 roku została sprzedana spółce Akva-Tur SA (KRS 0000033288, której jedynym akcjonariuszem była Fundacja Rozwoju Golfa) za 3 mln zł. Według byłego wójta gminy Czorsztyn, Marka Koterby, spółka nabywająca była kontrolowana przez Andrzeja Stocha. Nabywca przekazał sprzedającym jedynie część kwoty transakcji. 80% pozostałego zobowiązania nabywcy wobec gminy i elektrowni nabył w 2003 roku podmiot kontrolowany przez rodzinę Andrzeja Stocha. W 2010 roku sprawa długów osady w Czorsztynie wobec gminy Czorsztyn była przedmiotem sprawy sądowej, w wyniku której prezes spółki Osada Turystyczna Czorsztyn został zobowiązany do spłaty zaległych zobowiązań podatkowych.

Transakcja sprzedaży nieruchomości była przedmiotem prowokacji CBŚ, w wyniku której w 2003 roku został aresztowany wójt Czorsztyna. Relacje między osobami kontrolującymi, mającymi wpływ na, lub zajmujących ważne stanowiska w niektórych z powyższych podmiotów były jednym z wątków tzw. afery hazardowej.

Obecnie operatorem Osady Czorsztyn jest polskie przedstawicielstwo słowackiej spółki Karczma Mlyn S.R.O.

Źródło: wikipedia.pl

Zaktualizowano 6 miesięcy temu

Dane teleadresowe

os. Stylchyń 1
34-440 Kluszkowce
place
49.441148, 20.293851Skopiowano do schowka
N49º26'28.133", E20º17'37.864"Skopiowano do schowka

Cechy i udogodnienia

Architektura drewniana
Miejsce/obiekt zbudowane w przeważającej części z drewna.
Możliwość zwiedzania
Miejsce/obiekt, który jest udostępniany do zwiedzania.
Tylko z zewnątrz
Obiekt dostępny do zwiedzenia tylko z zewnątrz.
Dostęp 24h/7
Obiekt publiczny, dostępny dla wszystkich 24 godziny na dobę 7 dni w tygodniu (np. pomnik w parku, przydrożny krzyż itp.).
Szlak Architektury Drewnianej Województwa Małopolskiego
Miejsce/obiekt zaliczone w skład zabytków szlaku architektury drewnianej w województwie małopolskim.

Inne w kategorii: Rozrywka i kultura To najbliższe atrakcje w tej samej kategorii.

Korzystając z tej strony akceptujesz, że w Twoim urządzeniu końcowym zostaną zainstalowane pliki cookies, które umożliwiają nam świadczenie usług. Brak zgody na pliki cookies oznacza, że pewne funkcjonalności strony mogą być niedostępne. Pamiętaj, że zawsze możesz zmienić te ustawienia. Więcej informacji znajdziesz w Polityce Cookies.