31. Bateria im. H. Laskowskiego - SO nr 3 (13. BAS - SO nr 2 - obiekt 202)
A-1693 z 15.06.1999
Stanowisko ogniowe nr 3 byłej 31. Baterii Artylerii Nadbrzeżnej im. H. Laskowskiego zbudowane w 1935 r. Adaptowane w 1948 r. na stanowisko nr 2 (obiekt nr 202) 13. Baterii Artylerii Stałej. Żelbetowy, monolityczny blok o masie ponad 1600 ton i wymiarach 10,40m x 12,80m mieścił na dolnej kondygnacji komorę na pociski i ładunki miotające oraz przedsionek, służący także jako schronienie dla załogi. Na stropie ustawiona była armata morska firmy Bofors kał. 152,4 mm, osłonięta wielobocznym przedpiersiem. Amunicja transportowana była do dział dwoma specjalnymi windami o napędzie ręcznym. Komory amunicyjne były przewietrzane ręcznym wentylatorem znajdującym się w przedsionku. Wyloty wentylacji grawitacyjnej znajdowały się w przedniej części przedpiersia. Działo było doskonale zamaskowane parasolem z rozpiętymi siatkami maskującymi, co skutecznie utrudniało Niemcom zlokalizowanie baterii podczas obrony Wybrzeża w 1939 r.
Udana koncepcja architektoniczna tych stanowisk artyleryjskich posłużyła za wzór przy budowie nowych, powojennych Baterii Artylerii Stałej w latach 1946-1957.
Po wojnie schron przebudowano i ustawiono na nim radziecką armatę kal. 130 mm, pociętą na złom w 1992 r.
Źródło: Tablice informacyjne przy obiekcie.
Rozmowy na temat zakupu czterech dział artylerii nadbrzeżnej średniego kalibru rozpoczęto na początku 1933. Z inicjatywy kmdr. ppor. Heliodora Laskowskiego, kierownika Szefostwa Artylerii i Służby Uzbrojenia Kierownictwa Marynarki Wojennej, do przetargu zaproszono szwedzką firmę Bofors. Był to ewenement, dotychczas przy przetargach na dostawy sprzętu wojskowego faworyzowano Francję, ze względu na podpisany 2 lutego 1921 polsko-francuski sojusz wojskowy.
W dziedzinie sprzętu artyleryjskiego Marynarka Wojenna (jako pierwsza z polskich sił zbrojnych) rozpoczęła długotrwałą współpracę z „Boforsem” (w armaty Boforsa wyposażone były polskie kontrtorpedowce typu Grom i okręty podwodne).
Pierwszą umowę z Boforsem podpisano 20 grudnia 1933 na dostawę czterech armat kal. 152,4 mm wz. 30 dla nowej baterii nadbrzeżnej na Helu. Bezpośredni nadzór nad próbami poligonowymi w Szwecji i późniejszym montażem armat na Helu był sprawowany z ramienia Marynarki Wojennej przez chor. mar. Jana Lichego.
W czerwcu 1935 pierwsza partia dostawy została załadowana na polski transportowiec wojskowy ORP Wilia i przewieziona do Gdyni. Stamtąd transportem kolejowym działa zostały przewiezione do Helu. Druga partia w ten sam sposób dotarła do miejsca przeznaczenia we wrześniu. Po wykonaniu murowanych stanowisk powstała 1. Bateria, która niebawem wraz z pozostałymi bateriami nadbrzeżnymi weszła w skład nowo utworzonego Dywizjonu Artylerii Nadbrzeżnej. Niedługo potem, w 1936 zmieniono jej nazwę na 31. Bateria. Po przedwczesnej śmierci inicjatora, kmdr. ppor. Heliodora Laskowskiego, 1 stycznia 1937 baterii nadano jego imię.
Pierwszym dowódcą baterii był kpt. mar. Stanisław Kukiełka. W czasie wojny baterią dowodził kpt. mar. Zbigniew Przybyszewski, a w czasie jego krótkotrwałego pobytu w szpitalu (ranny), funkcję tę pełnił kpt. mar. Bohdan Mańkowski.
Planowano budowę drugiej takiej baterii (4 działa 152,4 mm Bofors) na Półwyspie Helskim, ale projektu do wybuchu wojny nie zrealizowano.
Dane armaty Boforsa 152,4 mm wz. 30
- kaliber 152,4 mm
- amunicja: 152,4x1250R
- długość: lufy 55 kalibrów
- masa pocisku: 47 kg (przeciwpancerne i burzące)
- prędkość początkowa: 920 m/s
- zasięg: 22 400 lub 26 000 m
- kąty ostrzału:
- pionowego: -8° do + 47°
- poziomego: 360°
- masa działa: 10 500 kg
- przebijanie pancerza: 78 mm z odległości 15 km
- szybkostrzelność: 6 strz./min
Bateria w czasie kampanii wrześniowej
Bateria brała udział w porannej bitwie artyleryjskiej 3 września 1939 z dwoma niszczycielami niemieckimi, wspierała oddziały Lądowej Obrony Wybrzeża. Stoczyła dwukrotny pojedynek artyleryjski z niemieckimi pancernikami szkolnymi „Schleswig-Holstein” i „Schlesien” (25 i 27 września), zakończony uzyskaniem na pierwszym z nich jednego trafienia i ranieniem kilku członków załogi 27 września. Dzięki dobremu maskowaniu, bateria nie poniosła większych szkód w trakcie kampanii, mimo nalotów lotnictwa i ostrzału pancerników.
Bateria po wojnie
Po II wojnie światowej, w oparciu o stanowiska dział dawnej 31. Baterii została w 1946 zorganizowana 2 Bateria 13 Samodzielnego Dywizjonu Artylerii Nadbrzeżnej. Pierwszym dowódcą Dywizjonu został przedwojenny dowódca baterii – kmdr. ppor. Zbigniew Przybyszewski, który wkrótce jednak został usunięty, a następnie stracony w ramach represji stalinizmu. W okresie 1948-1949 zbudowano dodatkowe stanowisko ogniowe, a działa 152 mm Boforsa zamieniono na radzieckie działa B-13 kalibru 130 mm (co wymagało przebudowy stanowisk, m.in. podwyższenia podłogi przez ułożenie 40 cm warstwy mieszanki betonowej). W 1950 rozwiązano dywizjon, a na jego miejsce utworzono Baterię Artylerii Stałej (BAS) i otrzymała nazwę 13 BAS. Bateria ta funkcjonowała do 1976 roku, kiedy to ostatecznie zrezygnowano w Polsce z artylerii nadbrzeżnej.
Zachowały się przebudowane stanowiska baterii, znajdujące się na terenie wojskowym w Helu oraz dwie oryginalne armaty 152 mm. Jedna z armat znajduje się w Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni (wystawa plenerowa), a druga w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.
W maju 2008 roku staraniem Muzeum Obrony Wybrzeża odrestaurowano i oddano do zwiedzania stanowisko nr 4 bat. Laskowskiego wraz z zachowaną na nim powojenną armatą B-13 i galerią umieszczoną w podziemiach stanowiska.
Źródło: wikipedia.pl
