Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu
Muzeum położone jest na obrzeżach miasta Oświęcim przy drodze krajowej nr 933 (uwaga: wjazd na parking od ulicy St. Leszczyńskiej). Muzeum znajduje się też w odległości ok. 2 km od stacji kolejowej, skąd istnieje możliwość dojazdu komunikacją miejską.
W najbliższej okolicy Muzeum znajdują się również przystanki PKS oraz minibusów, dojeżdżających z Krakowa i Katowic. Ponadto w odległości kilkudziesięciu kilometrów od Oświęcimia znajdują się dwa międzynarodowe porty lotnicze: Kraków-Balice i Katowice-Pyrzowice.
Dla właściwego zapoznania się z miejscem, które stało się symbolem Holokaustu i nazistowskich zbrodni popełnionych na Polakach, Romach i innych niezbędne jest odwiedzenie obu części byłego obozu - zarówno Auschwitz I jak i Auschwitz II-Birkenau. Na pobyt w Auschwitz należy poświęcić ok. 1,5 godz. i co najmniej drugie tyle na poznanie Birkenau.
Zwiedzającym są udostępnione tereny i większość obiektów byłych obozów Auschwitz I i Auschwitz-II Birkenau. Część budynków jest wyłączona ze zwiedzania (m.in. tzw. bloki rezerwatowe, administracja, działy muzealne). Przed wizytą prosimy o zapoznanie się z zasadami zwiedzania.
W sali kinowej w budynku przyjmowania odwiedzających (na terenie byłego Auschwitz I), odpłatnie zobaczyć można piętnastominutowy film dokumentalny, przedstawiający pierwsze chwile po wyzwoleniu obozu.
Osoby zainteresowane pogłębieniem wiedzy o KL Auschwitz mogą skorzystać z oferty wykładów, warsztatów i seminariów organizowanych przez Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście.
Przemieszczenie się między Auschwitz i Birkenau
KL Auschwitz I i KL Auschwitz II-Birkenau położone są w odległości ok. 3,5 km od siebie.
Pomiędzy byłymi obozami co godzinę kursuje wahadłowy autobus. Odjazdy z b. obozu Auschwitz 30 minut po każdej pełnej godzinie. Odjazdy z b. obozu Birkenau o każdej pełnej godzinie. Przejazd jest darmowy. Autobus jeździ w okresie od 15 kwietnia do 31 października.
W pobliżu obu byłych obozów znajdują się parkingi (Auschwitz I - parking płatny; Auschwitz II-Birkenau - parking bezpłatny).
Trzykilometrowy odcinek pomiędzy byłym obozami można pokonać pieszo (ulicami: Leszczyńskiej i Wyzwolenia), przechodząc przez teren przyobozowy, na którym w okresie okupacji znajdowały się niemieckie zakłady przemysłowe i warsztaty, magazyny, biura i zaplecze techniczne obozu, będące miejscami pracy i śmierci więźniów. Zachowały się tu pozostałości po kilku bocznicach kolejowych i rampach, na które przywożono pociągi z ludźmi deportowanymi do obozu i gdzie esesmani dokonywali selekcji.
Obóz Auschwitz stał się dla świata symbolem terroru, ludobójstwa i Szoah. Utworzony został przez Niemców w połowie 1940 r. na przedmieściach Oświęcimia, włączonego przez nazistów do Trzeciej Rzeszy.
Bezpośrednim powodem utworzenia obozu była powiększająca się liczba aresztowanych masowo Polaków i przepełnienie istniejących więzień. Początkowo miał to być kolejny z obozów koncentracyjnych, tworzonych przez nazistów już od początku lat trzydziestych. Funkcję tę Auschwitz spełniał przez cały okres swego istnienia, także gdy - od 1942 r. - stał się równocześnie jednym z ośrodków ?Endlösung der Judenfrage? (ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej) - nazistowskiego planu wymordowania Żydów zamieszkujących okupowane przez III Rzeszę tereny.
Do początku 1942 r. naziści deportowali do KL Auschwitz wyłącznie Żydów przywożonych w stosunkowo niedużej liczbie razem z więźniami nie-żydowskimi, głównie Polakami, którzy stanowili do połowy 1942 r. większość stanu liczbowego obozu.
Podstawowym celem polityki niemieckiej na obszarze okupowanej Polski po zlikwidowaniu polskiego państwa i jego instytucji była eksploatacja zasobów materialnych, siły roboczej oraz usuwanie z jej terenu miejscowej ludności ? Polaków i członków mniejszości narodowych. Odbywało się to poprzez ich wysiedlenie i systematyczną eksterminację. Ziemie polskie miały być całkowicie zgermanizowane przez zasiedlenie Niemcami opustoszałych terenów.
Na terenie obozu Auschwitz I naziści utworzyli pierwszy obóz dla mężczyzn i kobiet, tu miały miejsce pierwsze eksperymenty uśmiercania przy użyciu Cyklonu B, tu mordowali pierwsze masowe transporty Żydów, tu prowadzili pierwsze zbrodnicze eksperymenty na więźniach, tu wykonywali większość egzekucji przez rozstrzelanie, tutaj też mieścił się centralny areszt obozowy w bloku nr 11 dla więźniów z wszystkich części obozowego kompleksu, a także główna komendantura obozu i większość biur SS. Stąd władze obozowe kierowały dalszą rozbudową kompleksu obozowego.
W obozie Birkenau naziści wybudowali większość urządzeń masowej zagłady, w których zamordowano około miliona Żydów. Birkenau był jednocześnie największym obozem koncentracyjnym (blisko 300 prymitywnych, w większości drewnianych baraków), w którym w 1944 r. przebywało ponad 100 tys. więźniów: Żydów, Polaków, Romów, i innych. Na blisko 200 ha zachowały się ruiny komór gazowych i miejsca wypełnione ludzkimi prochami, prymitywne baraki więźniarskie oraz kilometry obozowego ogrodzenia i dróg.
Źródło: auschwitz.org
- Architektura zbrodni. Budynek tzw. centralnej sauny w KL Auschwitz II ? Birkenau, redakcja Teresa Świebocka, Oświęcim 2001.
- Auschwitz 1940-1945. Węzłowe zagadnienia z dziejów obozu, t. I-V, Redakcja naukowa: Wacław Długoborski, Franciszek Piper, Oświęcim Brzezinka 1995.
- Auschwitz. Nazistowski obóz śmierci, redakcja Franciszek Piper, Teresa Świebocka, Oświęcim 1993.
- Białecka Alicja, Działalność pedagogiczna muzeum i miejsca pamięci Auschwitz-Birkenau, w: Wartości w edukacji historycznej, red. Janusz Rulka, Bydgoszcz 1999.
- Cebo Lechosław, Więźniarki w obozie hitlerowskim w Oświęcimiu-Brzezince, Katowice 1984.
- Cyra Adam, Pozostał po nich ślad... Życiorysy z celi śmierci, Oświęcim 2006.
- Czech Danuta, Kalendarz wydarzeń w KL Auschwitz, Oświęcim-Brzezinka 1992.
- Domasłowski Wiesław, Badania nad konserwacją obiektów murowanych (beton, cegła) w Obozie Zagłady Oświęcim-Brzezinka, Toruń 2000.
- Glińska Alicja, Istota i mechanizm przemian w moralności więźniów Oświęcimia, 1969
- Glińska Alicja, Moralność więźniów Oświęcimia, ?Etyka? 1967, t. 2, s. 173-178
- Jagoda Zenon, Kłodziński Stanisław, Masłowski Jan, Oświęcim nieznany, Kraków 1981.
- Jagoda Zenon, Kłodziński Stanisław, Masłowski Jan, Więźniowie Oświęcimia, Kraków-Wrocław 1984
- Klee Ernst, Auschwitz medycyna III Rzeszy i jej ofiary, Kraków 2001.
- Kubica Helena, Nie wolno o nich zapomnieć: najmłodsze ofiary Auschwitz, Oświęcim 2002
- Kubica Helena, Zagłada w KL Auschwitz Polaków wysiedlonych z Zamojszczyzny w latach 1942-1943, Oświęcim - Warszawa 2004.
- Kucia Marek, Auschwitz jako fakt społeczny, Kraków 2005.
- Lachendro Jacek, Zburzyć i zaorać...? Idea założenia Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w świetle prasy polskiej w latach 1945-1948, Oświęcim 2007.
- Langbein Hermann, Ludzie w Auschwitz, Oświęcim-Brzezinka 1994.
- Lasik Aleksander, Załoga SS w KL Auschwitz w latach 1940-1945, Bydgoszcz 1994.
- Oleksy Krystyna, Symbolika Auschwitz i uniwersalne wartości moralne związane z tą tematyką, w: Wartości w edukacji historycznej, red. Janusz Rulka, Bydgoszcz 1999.
- Pawełczyńska Anna, Wartości a przemoc. Zarys socjologicznej problematyki Oświęcimia, Warszawa 1995.
- Piper Franciszek, Ilu ludzi zginęło w KL Auschwitz. Liczba ofiar w świetle źródeł i badań 1945-1990, Oświęcim 1992.
- Rees Laurence, Auschwitz. Naziści i ?ostateczne rozwiązanie?, wstęp Władysław Bartoszewski, przełożył Paweł Stachura, Prószyński i S-ka, Warszawa 2005.
- Rymaszewski Bohdan, Pamiętać będą pokolenia, Oświęcim 2000.
- Setkiewicz Piotr, Z dziejów obozów IG Farben Werk Auschwitz 1941-1945, Oświęcim 2006.
- Strzelecki Andrzej, Deportacja Żydów z getta łódzkiego do KL Auschwitz i ich zagłada, Oświęcim 2004.
- Sobański Tomasz, Ucieczki oświęcimskie, Warszawa 1987.
- Świebocki Henryk (red.), Ludzie dobrej woli. Księga pamięci mieszkańców ziemi oświęcimskiej niosących pomoc więźniom KL Auschwitz, Oświęcim 2005.
- Zarembina Natalia, Auschwitz, Obóz Śmierci, oprac. Andrzej K. Kunert, (reprint z wydania podziemnego Polska 1942, Londyn 1944), Warszawa 2005
- Ważnymi pozycjami są także artykuły zawarte w zeszytach ?Zeszyty Oswięcimskie? i ?Pro Memoria? wydawanych przez Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau.
