II linia OWŚ - 2. Schron bojowy nr 39
A/765/2021 z 25 lutego 2021



























Schron bojowy nr 39, wybudowany w 1937 roku, to jeden z najbardziej nietypowych obiektów Obszaru Warownego „Śląsk”. Zlokalizowany na terenie dzisiejszego parku im. Mieszkańców Heiloo w Chorzowie, został zaprojektowany w rzadko spotykanej klasie odporności „D/E”, łączącej cechy obu typów – cieńsze ściany tyłów i grubsze ściany frontowe, przystosowane do bezpośredniego ostrzału.
Blokhauz zamiast standardowego schronu
Schron nr 39 jako jedyny obiekt zbudowany w 1937 roku został zaprojektowany jako klasyczny blokhauz – schron do ognia czołowego. Zamiast typowej kopuły pancernej, zastosowano tu płyty pancerne model 1937, osłaniające trzy główne strzelnice ckm. Na stropie znajdowała się atrapa kopuły bojowej, mająca zmylić przeciwnika – unikalny element wśród fortyfikacji śląskich.
Uzbrojenie i wyposażenie techniczne
Główne uzbrojenie schronu stanowiły trzy ciężkie karabiny maszynowe wz. 30, rozmieszczone za płytami pancernymi oraz 2–3 ręczne karabiny maszynowe. Strzelnice wyposażone były w zbiorniki chłodzenia wodnego, instalacje odprowadzania gazów prochowych i zrzutnie łusek. Do obrony gazoszczelnej służyła filtrowentylacja z przewidzianym montażem silnika wysokoprężnego typu Blackstone DB (ostatecznie niezamontowany). Obiekt miał także telefoniczną łączność podziemną z innymi schronami.
Rzadkie elementy i stan zachowania
Wnętrze obiektu wyróżnia się dobrze zachowanymi detalami, w tym oryginalnymi dwudzielnymi drzwiami pancernymi oraz... żeliwnym pisuarem w toalecie – jedynym zachowanym egzemplarzem tego typu w całym Obszarze Warownym „Śląsk”. Schron posiada dwa wyjścia ewakuacyjne pełniące dodatkowo funkcje strzelnic dla rkm. Został wpisany do rejestru zabytków w 2021 roku.
Działania konserwatorskie i dostępność
Schron nr 39 został odrestaurowany przez Stowarzyszenie „Pro Fortalicium” i udostępniony jest do zwiedzania w wyznaczone dnia. W jego wnętrzu funkcjonuje iizba muzealna poświęcona historii Obszaru Warownego „Śląsk”.
Schemat schronu
Rys. Schemat schronu bojowego nr 39 II linii obrony OWŚ.
Źródło: profort.org.pl / fortyfikacja.pl
Data budowy: 1937 r.
Typ ostrzałoodporności: „D”
- pojedyncze trafienie pociskiem 220 mm
- wielokrotne trafienie pociskiem 155 mm
Grubość ścian i stropu:
- strop: 150 cm
- ściana czołowa: 150 cm
- ściany boczne: 100 cm
- ściana tylna: 100 cm
Załoga: ok. 14 żołnierzy
Wyposażenie:
- instalacja filtrowentylacyjna
- instalacja chłodzenia ckm
- agregat prądotwórczy
- łączność zew. telefoniczna
- prycze dla załogi
- forteczny piecyk węglowy
Uzbrojenie:
- 3 × 7,92 mm ckm wz. 30 Browning
- 2 × 7,92 mm rkm wz. 28 Browning
- indywidualna broń piechoty typu: karabinki 7,92 mm kbk Mauser
- granaty ręczne
Budowę schronu zakończono w 1937 roku, jednak jego wyposażanie trwało aż do wybuchu II wojny światowej i zostało przez nią przerwane. Nie zdążono zamontować kluczowych dla instalacji filtrowentylacyjnej elementów, a mianowicie samego wentylatora oraz silnika. 1 września 1939 roku schron był prawdopodobnie obsadzony przez szczątkową załogę, która w nocy z 2 na 3 września otrzymała, podobnie jak załogi pozostałych obiektów, rozkaz wycofania się z powodu zagrożenia okrążeniem. Taką hstorię przedstawiają oficjalne źródła, jednak odkrycia dokonane przez członków Stowarzyszenia, w postaci znalezionych przed schronem ok. 60 sztuk łusek karabinowych oraz pistoletowych polskich i niemieckich z okresu przedwojennego, oraz ślady ostrzału na ścianach świadczą, iż w okolicy schronu doszło do jakiegoś starcia. Jego okoliczności oraz uczestnicy pozostają w chwili obecnej tajemnicą.
Po wojnie pełnił przez krótki okres czasu rolę schronu obrony przeciwlotniczej, później po opuszczeniu był systematycznie dewastowany i zaśmiecany do momentu jego całkowitego zamknięcia w latach osiemdziesiątych XX wieku. W 2007 roku Koło Terenowe "Świętochłowice" rozpoczęło remont obiektu, którego efektem jest utworzona w nim izba muzealna oraz organizacja co roku przy schronie pikników fortecznych, których głównym punktem są inscenizacje walk z okresu II wojny światowej.
Źródło: profort.org.pl / fortyfikacja.pl
Schron jest dostępny do zwiedzania - funkcjonuje w nim izba muzealna schronu nr 39 w Świętochłowicach:
- w każdy pierwszy i trzeci weekend miesiąca w okresie od maja do października w godzinach od 15.00 do 19.00.
- Istnieje możliwość zwiedzania poza tymi terminami po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym lub internetowym, także poprzez stronę internetową koła terenowego, na portalu facebook lub przez e-mail.
Organizator zwiedznaia: Koło terenowe „Świętochłowice” Stowarzyszenia "Pro Fortalicium".
Do obiektu przynależą:
Inne obiekty znajdujące się w:
OWŚ - 20. II linia obrony
- II linia OWŚ - 1. Schron bojowy nr 40
- II linia OWŚ - 2. Schron bojowy nr 39
- II linia OWŚ - 3. Schron pozorno-bojowy
- II linia OWŚ - 4. Schron bojowy nr 38
- II linia OWŚ - 5. Schron bojowy (nie istnieje)
- II linia OWŚ - 6. Komora kabli telefonicznych
- II linia OWŚ - 7. Schron pozorno-bojowy (zasypany)
- II linia OWŚ - 8. Schron bojowy nr 54
- II linia OWŚ - 9. Schron pozorny (nie istnieje)