II linia OWŚ - 1. Schron bojowy nr 40

Schron bojowy nr 40 to jeden z najważniejszych i najbardziej rozbudowanych obiektów II linii obrony OWŚ w rejonie Chorzowa. Powstał w 1937 roku jako ciężki schron bojowy dla broni maszynowej, pełniący funkcję schronu dowodzenia odcinka "Chorzów". Jego imponująca kubatura 881,39 m³ oraz dwukondygnacyjna konstrukcja świadczą o strategicznym znaczeniu tego miejsca.

Nietypowa konstrukcja i lokalizacja

Schron znajduje się tuż przy granicy Chorzowa i Świętochłowic, najlepiej dostępny od strony ulicy Pokoju. W odróżnieniu od typowych schronów na Śląsku, wejście zaplanowano w układzie litery „L”, a nie „Z”, co było podyktowane względami konstrukcyjnymi i funkcjonalnymi. Dwie kondygnacje zostały połączone schodami – dolna mieściła pomieszczenia sztabowe, górna stanowiska bojowe.

Uzbrojenie i elementy pancerne

Główne uzbrojenie stanowiły trzy ciężkie karabiny maszynowe wz. 30, z czego jeden umieszczono w kopule bojowo-obserwacyjnej model 1938 produkcji Wspólnoty Interesów (sygnatura W.I. - 1938 119/36). Dwa pozostałe ckm-y rozlokowano za pancerzami warstwowymi w strzelnicach ściennych. Dodatkowo obiekt był przygotowany do użycia 1–2 ręcznych karabinów maszynowych, z których jeden znajdował się w strzelnicy flankującej wejście.

Zachowane elementy pancerne to m.in. wspomniana kopuła bojowa, pancerze warstwowe oraz drzwi kratowe. Nie zachowały się jednak drzwi pancerne i większość zamknięć wyjść ewakuacyjnych. Co ciekawe, w jednej ze strzelnic zrezygnowano z pancerza dla obniżenia kosztów – otwór zamurowano i dostosowano do broni ręcznej.

Łączność i wentylacja

Schron posiadał zarówno łączność telefoniczną, jak i optyczną – skierowaną na nieistniejący już dzisiaj schron artyleryjski nr 7 w punkcie oporu „Łagiewniki”. Wyposażono go także w główny wentylator mechaniczny i ręczne wentylatory odsysania gazów prochowych. Próba zastosowania wentylacji podłogowej zakończyła się fiaskiem – w ścianach wykuto więc dodatkowe otwory wentylacyjne.

Stan obecny i rewitalizacja

Obiekt przez lata niszczał i zarósł roślinnością. Obecnie zachowała się kopuła pancerna oraz układ ziemny, natomiast elementy stalowe w większości uległy zniszczeniu lub demontażowi. Na szczęście dzięki działaniom Stowarzyszenia Pro Fortalicium, schron został wyczyszczony, ogrodzony i objęty pracami konserwacyjnymi – mimo że znajduje się na terenie nowopowstałego osiedla domków jednorodzinnych.

Schron bojowy nr 40 to przykład wyjątkowego projektu fortyfikacyjnego z końca lat 30. XX wieku – łączącego funkcję dowodzenia z potężnym ogniem karabinów maszynowych, nowoczesnymi jak na tamte czasy rozwiązaniami technicznymi i unikalną konstrukcją.

Schemat schronu

Rys. Schemat schronu bojowego nr 40 II linii obrony OWŚ.

 Źródło: profort.org.pl / fortyfikacja.pl