Bateria Goeben - Wieża kierowania ogniem
Wieża kierowania ogniem Baterii Goeben to jeden z najciekawszych i najlepiej zachowanych elementów potężnego kompleksu artylerii nadbrzeżnej, zbudowanego przez Niemców w latach 1938–1942 w okolicach Świnoujścia. Ten żelbetowy kolos, dziś przekształcany w dostrzegalnię przeciwpożarową, niegdyś miał służyć jako kluczowy punkt dowodzenia w walce z okrętami przeciwnika wspierającymi desant morski.
Historia i przeznaczenie Baterii Goeben
Bateria Goeben została oddana do użytku w końcu 1938 roku. Jej głównym zadaniem była obrona wybrzeża III Rzeszy przed ewentualnym desantem aliantów. Uzbrojenie baterii stanowiły trzy potężne armaty kalibru 283 mm (28 cm SK L/45 in Küstenlafette C/37), które zamontowano w nowoczesnych schronach bojowych. Obsługę baterii zapewniała załoga licząca około 250 żołnierzy.
W rzeczywistości bateria nigdy nie wzięła udziału w działaniach wojennych – oddano jedynie kilka strzałów próbnych. Już w 1942 roku zapadła decyzja o jej demontażu i przeniesieniu całego systemu artyleryjskiego do Norwegii, gdzie kontynuował służbę jako bateria „Husen” w rejonie Trondheim, funkcjonując aż do zakończenia wojny.
Kompleks militarnej infrastruktury
Cały kompleks Baterii Goeben to kilkadziesiąt obiektów naziemnych i podziemnych, rozmieszczonych na rozległym terenie pomiędzy ulicami Pomorską a Wolińską. Główne elementy kompleksu to:
- Wieża kierowania ogniem (dowodzenia), zlokalizowana ok. 1 km od linii brzegowej
- Trzy schrony koszarowo-bojowe rozmieszczone co 250 m
- Schrony amunicyjne i magazynowe
- Wartownia
- Rampa kolejowa i warsztat kolejki wąskotorowej
- Maszynownia
- Wiata maskująca dla kolejki wąskotorowej
- Linia kolejki wąskotorowej z zachowanym torowiskiem, którego elementy pochodzą nawet z końca XIX wieku
Silne rozproszenie obiektów oraz ogromny ciężar amunicji wymusiły zastosowanie systemu kolejki wąskotorowej, która łączyła wszystkie elementy kompleksu, umożliwiając sprawne zaopatrzenie niezależnie od zniszczeń pojedynczych odcinków.
Konstrukcja i stan techniczny
Wszystkie budowle wykonano w technologii żelbetowej, monolitycznej. Obiekty posiadają konstrukcję skrzyniową, a ich rozkład podyktowany był względami bezpieczeństwa i funkcjonalności. Tory kolejki nie przebiegały w jednej linii – zamiast tego każdy obiekt miał osobne połączenie sięgaczowe, co zabezpieczało cały system przed paraliżem logistycznym w razie zniszczenia któregoś z punktów.
Stan techniczny kompleksu jest ogólnie dobry, z wyjątkiem jednego schronu amunicyjnego, który został wysadzony po wojnie. Po 1945 roku obiekty były częściowo wykorzystywane przez wojsko polskie i radzieckie, jednak większość z nich pozostaje obecnie niewykorzystana i dostępna tylko z zewnątrz.
Wieża dowodzenia – serce systemu
Wieża kierowania ogniem Baterii Goeben pełniła funkcję centralnego punktu obserwacyjno-dowodzącego. To z niej miało odbywać się kierowanie ogniem potężnych armat, opartych na współrzędnych z systemu dalmierzy i urządzeń optycznych.
W 2003 roku rozpoczęto prace adaptacyjne, których celem było przekształcenie wieży w dostrzegalnię przeciwpożarową. Równolegle przeprowadzono inwentaryzację obiektów zespołu, sporządzając tzw. „ankiety informacyjne dla zabytku militarnego”, co podkreśla historyczną wartość tego miejsca.
Dziedzictwo militarne i atrakcja turystyczna
Bateria Goeben to nie tylko relikt historii wojskowości, ale też unikalna atrakcja dla miłośników militariów i turystów eksplorujących tajemnice przeszłości. Choć wiele obiektów jest dziś zamkniętych lub znajduje się na terenie wojskowym, to sama wieża dowodzenia – widoczna z daleka i zlokalizowana blisko szlaków – budzi zainteresowanie i prowokuje pytania o jej rolę w historii regionu.
Podsumowanie
Wieża kierowania ogniem Baterii Goeben to fascynujący przykład niemieckiej myśli fortyfikacyjnej z okresu II wojny światowej. Choć nigdy nie wykorzystana bojowo, stanowi ważne świadectwo przygotowań do obrony wybrzeża. Dziś jej monumentalna bryła – położona w pobliżu Świnoujścia – to pomnik techniki wojskowej, który warto zobaczyć i poznać jego historię.
