Zamek Blatnica
Zamek Blatnica (Blatnický hrad, Blatnica) to obecnie mocno zniszczone, zarastające lasem ruiny średniowiecznego zamku wznoszą się nad wsią Blatnica, na wydłużonym ramieniu Plešowicy (660 m), ok. 15 km na południe od Martina i 2 km na północny wschód od wsi Blatnica. Prowadzi do nich znakowana ścieżka dydaktyczna z Doliny Gaderskiej (uwaga - łatwo ją przeoczyć!). Dojście z parkingu u wylotu Doliny Gaderskiej zajmuje 25-30 min, z centrum wsi ok. 50 min. Ostatnie metry podejścia są bardzo strome, po opadach jest tam niebezpiecznie.
Mury górnego zamku są w złym stanie i nadal niszczeją, lecz znaczna ich część wciąż jeszcze bieleje wśród lasu. W ścianach gotyckiego pałacu zachowały się otwory okienne, część otworów strzelniczych i resztki sklepień. Podobnie wygląda stan obu baszt na końcach pałacu, które wraz z nim stanowią jedną bryłę. W przypadku dolnego zamku sytuacja wygląda odwrotnie - pozostałości jest mniej, ale zachowane fragmenty wydają się "zdrowsze". Również tu jednak w wielu miejscach kamienie odpadają od ścian i zsuwają się z urwiska. Część murów dolnego zamku rozebrano, a materiał wykorzystano do budowy dworu w Sebeslavcach (poniżej zamku, dziś wyludniony przysiółek Blatnicy). Cały obszar ruin jest porośnięty lasem - na terenie dolnego zamku jest on stary i dorodny, w górnym rosną tylko mniejsze drzewa i krzewy.
| INFORMACJE PRAKTYCZNE | |
| Czas zwiedzania: | nieograniczony |
| Sposób zwiedzania: | pieszo, samodzielnie |
| Dostępność: | zamek dostępny cały rok |
| Opłaty: | brak |
| Uwagi: | brak |
Prawdopodobnie już w IX w. w miejscu dzisiejszych ruin istniał wielkomorawski gród. Zamek po raz pierwszy był wspomniany w 1300 r. jako własność Piotra z Brezowicy, ale powstał nieco wcześniej, pomiędzy 1252 a 1300 r. Według jednej z legend wybudowali go templariusze. Miał ochraniać królewskie majątki oraz szlak handlowy z Nitry do Liptowa i Orawy (i dalej do Polski), tzw. drogę via Magna. Początkowo składał się tylko z górnej części. Lokalizacja na wąskim, skalnym grzbiecie sprawiła, że był to dość ciasny obiekt.
Długi i bardzo wąski budynek był z obu stron zakończony półokrągłymi wieżami. Wschodnia z nich była chroniona kilkudziesięciometrowym urwiskiem. Niżej, po obu stronach pałacu, znajdowały się budynki gospodarcze, które tworzyły przedzamcze.
Na początku XIV w. zamek dostał się w posiadanie M. Csáka, po jego śmierci powrócił do króla. W jego imieniu zamkiem i przynależnym do niego majątkiem (10 wsi) zarządzali często zmieniający się dzierżawcy, m.in. Donch, Piotr Komorowski i Pongrac z Mikulasza. W 1445 r. odkupiła go od króla turczańska rodzina Niecpalskich, a w 1539 r. stał się własnością Revayów, najbogatszej rodziny w Turcu. W ich rękach opuszczone ruiny pozostały aż do 1945 r.
Po częściowym spaleniu przez husytów Sklabini w 1434 r. przez kilkadziesiąt lat Blatnica była siedzibą żupana i pełniła funkcję stolicy żupy. W II poł. XVI w. j Revayowie rozbudowali i wzmocnili zamek. Wieże przystosowano do umieszczenia dział, a przedzamcze zamieniono w zamek dolny, rozciągający się po zachodniej i południowej stronie zamku górnego. Miał postać dużego dziedzińca otoczonego grubym murem z trzema basztami, również ze stanowiskami artyleryjskimi. Wewnątrz znalazły się budynki gospodarcze i mieszkalne. Całość była dodatkowo chroniona skalnymi urwiskami, od wschodu prawie pionowymi.
W XVII w. na skutek zmiany przebiegu szlaku handlowego zamek stracił znaczenie wojskowe i pozostał jedynie siedzibą właścicieli majątku. W 1658 r. zdecydowano o rozebraniu części murów, a w 1673 r. uznano dalsze remonty za nieopłacalne. W tej sytuacji Blatnica nie oparła się ani kurucom Thókólyego w latach 80. tego stulecia, ani powstańcom Rakoczego na początku XVIII w. Po wojennych zniszczeniach zamek powoli pogrążał się w ruinie, w 1722 r. został częściowo zniszczony przez pożar. W 1744 r. dokonano jeszcze najpilniejszych napraw, ale w 1790 r. obiekt został ostatecznie opuszczony.
Źródło: Wasilewski A., Zamki i zamczyska Słowacji. Przewodnik, Wyd. Rewasz 2008
- Wasilewski A., Zamki i zamczyska Słowacji. Przewodnik, Wyd. Rewasz 2008
