Ruiny strażnicy w Przewodziszowicach
427/60 z 18.03.1960; 120/76/A z 01.03.1978
Strażnica Przewodziszowice znajduje się ok. 4km od centrum miejscowości Żarki w powiecie myszkowskim (woj. śląskie). Z centrum Żarek udajemy się ul. Myszkowską, następnie skręcamy w prawo w ul. Stary Rynek, a niedługo później w lewo w ul. Leśniowską, którą podążamy przez następne 2, 5 km, aż dotrzemy do miejsca z drogowskazem oznaczającym kierunki szlaków pieszych. Tutaj zostawiamy samochód i w dalszą drogę udajemy się pieszo podążając zgodnie z niebieskim szlakiem (ok. 600m) przez las, nieco pod górkę. Na miejscu odnajdziemy polanę z okazałym ostańcem skalnym z pozostałościami kamiennego muru z dawnej Strażnicy Przewodziszowice.
Miejsce to jest doskonałe dla amatorów wspinaczki górskiej, jak również na biwak i odpoczynek na przestronnej polance pośród lasu. Dookoła ostańca skalnego widoczne są liczne miejsca po ogniskach, co świadczy o dużym walorze tego miejsca rónież na wieczorne imprezy przy ognisku.
Czas powstania strażnicy królewskiej w Przewodziszowicach przypadać może na lata 1327-1329 lub nieco później, kiedy to Kazimierz Wielki przystąpił do wznoszenia na terenie Jury szeregu małych murowanych strażnic. Położone na niedostępnych wapiennych skałach, w niewielkiej odległości od siebie, kontrolowały cały obszar i dawały schronienie ludności w czasie najazdów czeskich za panowania Jana Luksemburskiego. Spadkobierca Wacława III rościł sobie prawa do korony polskiej i nie da się ukryć, że był niewygodnym, wręcz niebezpiecznym sąsiadem. Dążył do rozszerzenia państwa czeskiego. W 1327 r. zależne od Czech były już księstwa Górnego Śląska, w tym oświęcimskie i siewierskie (najbardziej wysunięte w głąb Małopolski). Większość książąt śląskich złożyła hołd królowi Janowi Luksemburskiemu, a państwo czeskie znacznie przybliżyło się do Polski od zachodu.
Próba zbrojnej walki o Śląsk podjęta przez Kazimierza Wielkiego zakończyła się niepowodzeniem i pokojem w Namysłowie w 1348 r. W tym czasie najazdami czeskimi była szczególnie zagrożona zachodnia Małopolska. Prywatne zamki rycerskie skupione były bliżej Krakowa i centralnej części dzielnicy.
Obszar pomiędzy Częstochową i Olkuszem, mimo naturalnych miejsc obronnych, nie był widać w pełni wykorzystany. Istniały co prawda zamki na głównych szlakach handlowych (Będzin, Olsztyn, Rabsztyn, Ogrodzieniec), jednakże brakowało punktów obronnych, które uzupełniałyby luki między wymienionymi warowniami, zapewniając bezpieczeństwo całemu regionowi.
W razie zagrożenia królewska załoga zamku w Przewodziszowicach łatwo mogła kontaktować się z garnizonami Suliszowic, Ostrężnika i Lutowca, stanowiącymi ciągłą linię obronną.
Istnieje hipoteza, że wymienione strażnice, w tym i przewodziszowicka, wzniesione zostały na rozkaz księcia opolskiego. Gdy w 1382 r. Władysław Opolczyk przekazał Przewodziszowice paulinom w Częstochowie, nic nie wspomniano o strażnicy i innych umocnieniach obronnych.
Źródło: Sypek Robert, Zamki i obiekty warowne Jury Krakowsko-Częstochowskiej, Almapress 2003
- M. Antoniewicz: Zamki na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej...
- B. Guerquin: Zamki w Polsce, Arkady 1984
- R. Sypek: Zamki i obiekty warowne Jury Krakowsko-Częstochowskiej
- Krajewski R., Kubiszyn R., Orle Gniazda i warownie jurajskie, 1997
- Sypek Robert, Zamki i obiekty warowne Jury Krakowsko-Częstochowskiej, Almapress 2003
