Cmentarz żydowski w Białej

Cmentarz żydowski w Białej to historyczny kirkut znajdujący się na zachodnim stoku wzgórza Kopiec przy ulicy Parkowej. Nekropolia zajmuje powierzchnię 0,546 ha i w ciągu wieków było tu pochowanych około 3 tysięcy osób.

Historia cmentarza sięga lat 1621–1622, co potwierdza znaleziona macewa z inskrypcją hebrajską. Cmentarz przez wieki był rozbudowywany, a jego nietypowe położenie na zboczu wzgórza sprawia, że układ nagrobków jest nieregularny. Zachowało się około 921 stel nagrobnych, fragmenty ogrodzenia z murowanych słupów, fundamenty domu przedpogrzebowego i domu grabarza oraz brama cmentarna z XVII–XVIII wieku.

Nekropolia była miejscem pochówków nie tylko mieszkańców Białej, ale także Żydów z innych śląskich miejscowości. Bezwzględnie przestrzegano zasady ustawiania nagrobków napisem na wschód. Cmentarz otoczony był drewnianym płotem z murowanymi słupami, z którego do dziś zachowały się nieliczne fragmenty. Ostatni pochówek odbył się w 1938 roku.

W latach 2002 młodzież polska, ukraińska i niemiecka w ramach programu „Antyschematy” uporządkowała teren nekropolii, przywracając częściowo dawny porządek i zachowując historyczne pamiątki. Cmentarz żydowski w Białej jest jednym z najstarszych i największych kirkutów na Śląsku, przypominającym o wielowiekowej obecności i wpływie społeczności żydowskiej w mieście, które przez mieszkańców nazywane było „miastem sprawiedliwych”.

Dziś cmentarz pełni funkcję edukacyjną i historyczną – spacerując jego alejami, można poznać losy żydowskich mieszkańców Białej oraz znaczenie społeczności żydowskiej dla rozwoju miasta i regionu.