Pałac Zwierkowskich w Białej Wielkiej

Pałac Zwierkowskich w Białej Wielkiej to jeden z najcenniejszych zabytków w okolicach Lelowa, którego historia sięga końca XVIII wieku. Położony malowniczo nad rzeką Białką, otoczony starym parkiem krajobrazowym, od wieków związany jest z losami wybitnych postaci i szlacheckich rodów. Obecnie znajduje się w rękach prywatnych i nie jest udostępniony do zwiedzania.

Klasycystyczna rezydencja konfederata barskiego

Pałac został wzniesiony na przełomie XVIII i XIX wieku przez Ignacego Zwierkowskiego – konfederata barskiego, właściciela rozległych dóbr ziemskich obejmujących Drochlin, Turzyn i właśnie Białą Wielką. Budynek powstał na planie prostokąta, ma dwie kondygnacje i jest ozdobiony bocznymi ryzalitami. Styl obiektu nawiązuje do klasycyzmu – panującego wówczas kierunku architektonicznego, charakteryzującego się harmonią, symetrią i prostotą form.

Bohater napoleoński wśród właścicieli

Po Ignacym Zwierkowskim pałac objął jego syn Walenty Zwierkowski – żołnierz wojsk napoleońskich, uczestnik słynnej szarży pod Somosierrą oraz bitwy pod Wagram. Po klęsce Napoleona powrócił do Polski i zamieszkał w Białej Wielkiej. Był aktywnym uczestnikiem życia politycznego Królestwa Polskiego, a w czasie powstania listopadowego ponownie stanął do walki. Po upadku zrywu narodowego musiał udać się na emigrację, ale jego postać na trwałe zapisała się w lokalnej i ogólnopolskiej historii.

Schuetzowie – nowi właściciele i dobrzy gospodarze

W połowie XIX wieku pałac i majątek nabył Adolf Ludwik Schuetz – przybyły z Saksonii ziemianin, który z czasem wraz z rodziną się spolonizował. Schuetzowie znani byli jako nowocześni i odpowiedzialni gospodarze. Wprowadzali nowinki agrotechniczne i rozwijali lokalną gospodarkę rolną. Ich obecność przyczyniła się do ożywienia ekonomicznego w regionie.

Rodzina Schuetzów była właścicielem pałacu aż do 1945 roku, kiedy to na mocy reformy rolnej majątek został znacjonalizowany. W budynku zorganizowano wówczas szkołę, która funkcjonowała tam przez wiele lat.

Pałac i park w Białej Wielkiej

Obiekt otacza rozległy park krajobrazowy z pomnikowymi drzewami, który stanowi integralną część zespołu pałacowego. Szczególną uwagę przyciągają rosnące tu egzotyczne gatunki drzew, takie jak:

• Platan klonolistny
• Tulipanowiec amerykański

W parku znajduje się również staw, który wraz z płynącą nieopodal rzeką Białką, dodaje uroku całej rezydencji. Niegdyś obok pałacu funkcjonowały młyny wodne, które przez wieki stanowiły ważny element gospodarki wsi.

Pałac dziś

Po transformacji ustrojowej pałac w Białej Wielkiej przeszedł w ręce prywatne. Trwa jego stopniowa renowacja, jednak jak dotąd nie jest on udostępniony do zwiedzania. Mimo to, warto odwiedzić Białą Wielką i zobaczyć pałac i otaczający go park przynajmniej z zewnątrz, 

Biała Wielka – wieś z historią

Choć Biała Wielka to niewielka miejscowość, może poszczycić się bogatą historią. Przez wieki związana była z rodami szlacheckimi i wieloma wydarzeniami o znaczeniu lokalnym i ogólnopolskim. Poza pałacem warto zobaczyć tu także mały kościółek, który powstał przez rozbudowę XVII-wiecznej kaplicy, oraz malownicze młyny nad rzeką Białką.

Podsumowanie

Pałac Zwierkowskich w Białej Wielkiej to perła klasycystycznej architektury ziemi lelowskiej, nierozerwalnie związana z historią konfederatów, żołnierzy napoleońskich i ziemian śląskich. Choć obecnie nie można go zwiedzać od środka, pozostaje ważnym świadectwem przeszłości i miejscem, które warto poznać, odwiedzając okolice Lelowa.