Wieża wodna w Białej
580/59 z 1.07.1959
Wieża wodna w Białej to wyjątkowy zabytek architektury renesansowej i jedna z najstarszych budowli tego typu w Polsce. Powstała w 1606 roku z inicjatywy hrabiego Georga von Proskowsky i przez wieki pełniła niezwykle istotną funkcję w miejskim systemie wodociągowym. Jej zadaniem było dostarczanie wody do zamku przy użyciu drewnianych rur, co w tamtym okresie stanowiło nowoczesne rozwiązanie techniczne.
Historia i funkcja wieży
Obiekt został wzniesiony poza murami obronnymi Białej, w miejscu obniżonym względem starej części miasta. Jego prosta, solidna konstrukcja o wysokości 19,7 metra wykonana została z kamienia i cegły na planie prostokąta. Początkowo wieża przykryta była dachem gontowym, który uległ zniszczeniu w 1945 roku. Nieznana jest dokładna data jej nadbudowy – przypuszcza się, że nastąpiła na początku XX wieku, kiedy władze miejskie modernizowały urządzenia wodociągowe.
Architektura i wygląd
Wieża wodna w Białej charakteryzuje się prostotą i surowością formy. Brak elementów zdobniczych sprawia, że uwagę zwracają jedynie podziały kondygnacyjne oraz ślepe biforium umieszczone na elewacji frontowej. Wejście znajduje się w ścianie południowej i zostało ujęte w arkadową wnękę zakończoną półokrągło.
Wieża na tle regionu
Pod względem wieku bialska wieża wodna ustępuje jedynie podobnemu obiektowi w Głogówku, co czyni ją drugim najstarszym tego typu zabytkiem na Śląsku. Jej renesansowa geneza i wyjątkowe przeznaczenie stawiają ją w gronie najcenniejszych świadectw dawnej techniki wodociągowej w Polsce.
Współczesne losy
W 1959 roku przeprowadzono remont, który zabezpieczył budowlę przed zniszczeniem. Kolejne prace renowacyjne odbyły się w latach 2010–2011, dzięki czemu dzisiaj wieża prezentuje się w pełnej okazałości. Z perspektywy lotu ptaka widać jej monumentalny charakter i doskonałe wpisanie w krajobraz Białej.
Wieża wodna w Białej pozostaje nie tylko techniczną ciekawostką, lecz także ważnym elementem historii i architektury miasta, który warto zobaczyć podczas wizyty w regionie.
Zwiedzanie wieży wodnej w Białej jest bezpłatne od 12:00 do 13:30 w następujących terminach, w okresie od kwietnia do października:
- we wszystkie wtorki;
- drugi i czwarty weekend miesiąca (sobota i niedziela);
- w lipcu i sierpniu dodatkowo każdy piątek.
Oprowadzenie po wieżach w w/w terminach nie wymaga wcześniejszej rezerwacji.
Istnieje możliwośc zwiedzania w innych terminach za opłatą i po wcześniejszej rezerwacji u osoby oprowadzającej, według atrakcyjnej trasy. Na trasie przewidziano m.in. zwiedzanie podziemi, które doprowadzały wodę do miasta oraz zabytkowego zbiornika na wodę.
