Latarnia Morska Rozewie I

Latarnia znajduje się we wsi Rozewie, dziś przy ul. Leona Wzorka 1. Jest administrowana przez Urząd Morski w Gdyni. Nosi imię Stefana Żeromskiego; jest udostępniona do zwiedzania.

Legenda, że Stefan Żeromski pisał tu powieść „Wiatr od morza” jest autorstwa jej długoletniego latarnika Leona Wzorka (1920-1939). W rzeczywistości Żeromski faktycznie tylko zwiedził tę rozewską latarnię, a powieść napisał w Warszawie. Dla uplastycznienia tej legendy L. Wzorek zaaranżował w latarni nawet „pokój Żeromskiego” w którym miał mieszkać i pisać powieść.

Wzorkowie związali się z latarnią od 1920 r., kiedy to Leon Wzorek podjął tu pracę w charakterze latarnika. Pracował na tym stanowisku do wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 r., a następnie włączeniu tego obszaru w skład III Rzeszy. Po II wojnie, w latach 1945–1975, służbę latarnika pełnił jego brat – Władysław, a po nim jego syn – Zbigniew, który na emeryturę przeszedł w 1980 roku.

Według spisu powszechnego z 1921 r. w latarni morskiej Rozewie mieszkało 5 osób, a w osadzie Rozewie 6 osób.

Tzw. „stara” latarnia:

• 15 listopada 1822 – uruchomienie latarni,
• 1910 – modernizacja,
• 1978 – modernizacja.

Tzw. „nowa” latarnia:

• 1875 – uruchomienie latarni,
• Od 1875 do 1910 – równoczesne funkcjonowanie ze „starą” latarnią.

Przylądek Rozewie od dawna stanowił ważny punkt nawigacyjny na mapach południowego Bałtyku. W XV wieku w Locji (Flamandia) wspominane jest Rozewie pod nazwą Pasehoned. Latarnia na przylądku Rozewie pierwszy raz umieszczona została na szwedzkiej mapie Zatoki Puckiej z 1696 roku.

Decyzję o budowie nowoczesnej latarni podjęto w 1807 r., gdy statki francuskie płynące z zaopatrzeniem dla Wielkiej Armii napoleońskiej do portu gdańskiego, często myliły w nocy latarnię rozewską z helską i zmieniając kurs na Zatokę Gdańską za Rozewiem, kończąc rejs na mieliznach przy plażach Mierzei Helskiej.

W 1821 roku rozpoczęto budowę latarni murowanej, o wysokości 21,3 m. Zaświeciła ona 15 listopada 1822: zapalono 15 lamp Arganda. Na kamiennej wieży starej latarni, znajdowała się laterna, mieszcząca lampę na olej rzepakowy (palnik Arganda), w 1866 roku zainstalowano aparat Fresnela I Klasy, zasilany olejem rzepakowym. W roku 1877 zainstalowano lampę naftową. Lampę zapalano 15 minut przed zachodem słońca, a gaszono o świcie. Zasięg latarni wynosił 21,7 Mm.

Wzrost intensywności żeglugi w drugiej połowie XIX w., skutkował częstymi pomyłkami nawigacyjnymi przechodzących w nocy koło Rozewia statków, kierujących się na Zatokę Gdańską, a mylących Rozewie z Helem, czego efektem było utknięcie na mieliznach między Chałupami a Jastarnią. By temu zapobiec, zbudowano drugą latarnię, czyli zdublowano światła latarni na Rozewiu w celu łatwego odróżnienia świateł latarni rozewskich od sąsiednich latarni (m.in. w Czołpinie i na Helu). Druga latarnia na Rozewiu, świeciła od 1875 r. do 1910 r. Była wyposażona w aparat Fresnela I klasy na naftę. Obie latarnie świeciły światłem białym stałym i miały taki sam zasięg. „Nowa latarnia” przestała być potrzebna po modernizacji pierwszej latarni (stara latarnia), m.in. wyposażeniu jej w oświetlenie elektryczne o większym zasięgu i unikalnej charakterystyce świecenia. Do ok. 1990 wieża nowej latarni była eksploatowana jako wieża obserwacyjna i miejsce lokalizacji anteny radaru strażnicy WOP.

W 1910 roku „pierwszą” latarnię (stara latarnia) podwyższono o 5 metrów, używając tak zwanych tubingów i zmodernizowano, zmieniając oświetlenie na elektryczne (dobudowano na szczycie kamiennej wieży stożkową konstrukcję stalową i wybudowano nową latarnię, na wysokości pierwszej, licząc od dołu galeryjki, z uwagi na rosnący las bukowy, zasłaniający światło latarni od strony morza).

Od 1945 roku latarnia jest także radiolatarnią o znaku RO (• – • – – – według alfabetu Morse’a). Po 1998 sygnał ten był nadawany na życzenie, z uwagi na ograniczenie prac radiolatarni i powszechność GPS – IALA. Obecnie radiolatarnia Rozewie nie figuruje w wykazie polskich radiolatarń.

W 1972 roku decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków latarnia została wpisana do rejestru zabytków.

W czerwcu 1978 roku latarnię podwyższono o 8 metrów (przez wstawienie 8 metrowego walca metalowego – nie mylić z tubingiem – przy pomocy dźwigu samojezdnego), ponieważ rosnące drzewa (rezerwat – las bukowy), zaczęły zasłaniać światło od strony morza. Zainstalowano nowe źródło światła. Jest to jeden panel dwustronny na obrotowym stole, który po każdej stronie posiada po 20 reflektorów halogenowych.

Pozostawiono stary reflektor i wyposażenie elektryczne z lat 20. XX w. na swoim miejscu: wewnątrz nowego walca metalowego z 1978 r., w celach muzealnych (Muzeum Latarni Morskich w Rozewiu).

W 1994 roku zamontowano stację referencyjną GPS pozwalającą określić pozycję w pobliżu latarni z dokładnością do 5-10 metrów.

Przy starej latarni znajduje się siłownia oraz sprężarki służące do uruchamiania sygnału mgłowego („buczka mgłowego” zainstalowanego w 1877, połączonego rurami pneumatycznymi ze sprężarkami), zlokalizowanego w lesie na cyplu, koło zabudowań latarni (zmiana przepisów IALA, rozwój GPS i powszechne wyposażanie statków w radary nawigacyjne, spowodowało, że od 1991 sygnały mgłowe nie są nadawane).

Źródło: wikipedia.pl

W XVII wieku w okolicach Rozewia rozbił się szwedzki statek, którego cała załoga wraz z kapitanem zginęła. Ocalała tylko córka kapitana, uratowana przez rybaka. Zrozpaczona, zamieszkała w Rozewiu i postanowiła co noc rozpalać ognisko na wzgórzu, by innych żeglarzy nie spotkał taki sam los. Niektórzy mówią, że pomagała jej w tym miejscowa ludność. Córka kapitana paliła ogniska co noc, aż do swojej śmierci. Być może statek szwedzkiego kapitana rozbił się o wystającą w tym miejscu z wody skałę, zwaną przez rybaków „diabelską skałą” lub „czarcim kamieniem”, pod którym zgodnie z rybackimi opowiadaniami siedzi diabeł i topi wszystkie obiekty, które znajdą się w jego zasięgu.

Źródło: wikipedia.pl / fot. Konrad Kądziora