Ruiny zamku w Udorzu
Na wzgórzu zwanym Zamczyskiem, na rzeką Udorką, na wschód od wsi Udórz, pośród malowniczych krajobrazów Jury Krakowsko-Częstochowskiej, znajdują się relikty średniowiecznego zamku rycerskiego. Nie jest to jednak kolejny przykład budowli szlaku obronnego Orlich Gniazd zbudowanego przez króla Kazimierza Wielkiego w II połowie XIV w. Był to bowiem prawdopodobnie obiekt prywatny, ale jego losy są nam zupełnie nieznane.
Do dzisiaj z tej owianej tajemnicą historyczną budowli zachowały się fragmenty dwóch murowanych ścian oraz wałów ziemnych na wzgórzu, zarośniętym bukowym lasem. Zostały one wzniesione na planie nieforemnego pięcioboku o powierzchni około 600 m². Teren wzniesienia poprzecinany wałami jest pozostałością grodziska kultury łużyckiej.
Często spotykane w literaturze rekonstrukcje zamku w Udorzu pochodzą sprzed 1987 r. i obecnie należałoby je traktować jako próbę rekonstrukcji projektu budowli. Wcześniej bowiem zakładano, że założenie przestrzenne Udorza jest dwuczłonowe i składa się z obiektu obronno-mieszkalnego i przedzamcza o powierzchni 5000 m².
Mimo niewielkiej wartości historycznej samej budowli, warto odwiedzić to miejsce szczególnie ze względu na niesamowity klimat, jaki tutaj panuje. Wyludniony, górzysty obszar pokryty lasem z gęstym drzewostanem doskonale naśladuje dawne czasy, a atrakcyjności samym ruinom dodaje fakt, że losy stojącej tutaj niegdyś murowanej budowli pozostają nadal wielką tajemnicą.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Relikty murowanej budowli obronnej znajdują się na wyniosłej górze zwanej Zamczyskiem, wznoszącej się nad rzeką Udorką, na wschód od wsi. Pozostałości zamku były rozpoznawane metodami wykopaliskowymi przez J. Pietrzaka i A. Bartczaka w latach 1987-1988, 1990. W wyniku badań został odczytany przebieg murów obwodowych założenia. Ich zarys tworzy nieregularny pięciobok o wymiarach około 30 x 11 x 31 x 19 x 20 m. Wewnątrz obwodu nie stwierdzono warstw związanych z okresem użytkowania zamku ani też pozostałości jego zabudowy. Badacze przypuszczają więc, że warownie zaczęto wznosić na przełomie XIV i XV w., lecz rozpoczętej inwestycji nie ukończono. Trafność tej hipotezy zdają się potwierdzać źródła pisane. Średniowieczne przekazy, wzmiankujące wieś już od 1232, nic nie mówią o zamku. O „śladach ruin zameczku” wspominają dopiero opisy parafii z końca XVIII w. Można zatem sądzić, że obronną rezydencję zaczął budować dziedzic Udorza Iwo z Obiechowa herbu Wieniawa, sprawujący w latach 1398-1400 urząd wielkorządcy krakowskiego, a później starosty ruskiego (1411-1421). Przyczyny przerwania prac budowlanych nie zostały wyjaśnione, stwierdzono natomiast, iż przylegające od wschodniej strony umocnienia ziemne zostały najprawdopodobniej wzniesione znacznie wcześniej przez ludność kultury łużyckiej.
Źródło: Kajzer, Kołodziejski, Salm, Leksykon zamków w Polsce, Arkady 2012.
