Cerkiew pw. śś. Wiery, Nadziei, Luby i ich matki Zofii w Sosnowcu
A-1242/80 z 10.10.1980
Cerkiew pw. śś. Wiery, Nadziei, Luby i matki ich Zofii (czyli rzymskich męczennic z czasów cesarza Hadriana) w Sosnowcu jest świątynią parafialną prawosławnej parafii w Sosnowcu i jednocześnie jedynym ocalałym obiektem sakralnym tego wyznania w mieście.
Pochodząca z końca XIX w. budowla wzniesiona została z czerwonej cegły i betonu, na planie krzyża równoramiennego. Centralna, ośmioboczna część została zwieńczona cebulastym hełmem. Unikalną ozdobą cerkwi jest czteropiętrowa dzwonnica, umieszczona nad sklepieniem. Fundatorem ośmiu dzwonów był Henryk Dietel, jeden z najbogatszych i jednocześnie najbardziej zaangażowanych w sprawy Sosnowca obywatel tego miasta na przełomie XIX i XX w.
Ozdobą wnętrza cerkwie, które praktycznie nie uległo zmianie w ciągu ostatniego wieku, jest dębowy ikonostas, czyli ściana z ikonami, która oddziela miejsce ołtarzowe od miejsca przeznaczonego dla wiernych. Wykonał ją pod koniec XIX w. moskiewski mistrz Lebiediew, a ufundowali bracia Schoenowie. Centralna część ikonostasu zawiera ikony Chrystusa, św. Włodzimierza oraz św. Zofii z córkami. Ciekawostką jest ikona Matki Boskiej Częstochowskiej, podarowana przez kolejarzy z Częstochowy, a także piękna ikona przedstawiająca patronki cerkwi ufundowana przez Włodzimierza Diebila.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Rozwój cywilizacyjny i związana z nim migracja ludności spowodowały napływ do Sosnowca w II poł. XIX w. ludności wyznania prawosławnej. W związku z tym, z inicjatywy Włodziemierza Diebila, ówczesnego naczelnika Komory Celnej, którego czworo dzieci zginęło w wypadku kolejowym, w latach 1888–1889 wzniesiona została dla miejscowych Rosjan, pracowników kolei i urzędników administracji druga sosnowiecka cerkiew (pierwsza nosiła wezwanie św. Aleksandra). Do jej realizacji wykorzystano plany nieistniejącej cerkwi w Mławie, projektu Prokofiewa z Piotrkowa. Fundusze na budowę uzyskano ze zbiórek społecznych, a także od fundatorów: Henryka Dietla oraz braci Schoenów. Poświęcenie świątyni miało miejsce 1889 r., w rok później erygowana została natomiast przy niej parafia.
Warto tutaj wspomnieć, że cerkiew w niedługim czasie staje się niewystarczająca dla wyznawców prawosławia, co powoduje budowę kolejnej, pw. św. Mikołaja (ta niestety nie przetrwała do czasów współczesnych). Powstała ona w stylu w stylu ruskobizantyjskim za sprawą Henryka Dietla w 1905 r., przy ulicy Wawel. Do roku 1938 r., kiedy to ze względów, jak to wówczas argumentowano, porządkowych, została rozebrana, pełniła funkcję głównej świątyni parafialnej w mieście, z uwagi na jej centralne usytuowanie.
Parafia funkcjonowała nieprzerwanie w czasie II wojny światowej. Uczęszczali do niej m.in. radzieccy więźniowie pracujący w znajdującym się w pobliżu obozie pracy. Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Sosnowca, cerkiew została zamknięta, prawosławni wierni aresztowani i rozstrzelani, a ówczesny proboszcz zesłany na Syberię.
Ponowne otwarcie kościoła miało miejsce w 1940 r.
Źródło: peuk.fiiz.pl
