Twierdza Počitelj
Počitelj to miejscowość leżąca w dolnym biegu rzeki Neretwy około 30 km od miejscowości Mostar. Twierdza Počitelj usytuowana jest na wzgórzu dominującym nad rzeką Neretwą przy trasie E73 z Metković do Mostaru. Twierdza jest doskonale widoczna z tej trasy. Można zatrzymać się samochodem u podnóża twierdzy, gdzie znajdują się zabudowania mieszkalne, a następnie pieszo dojść do twierdzy.
Przy trasie E73 z przejścia granicznego w Metković do Mostaru, 30 km na południc od tego drugiego, leży Počitelj - jedna z najpiękniej usytuowanych miejscowości Bośni i Hercegowiny. Egzotyczna, orientalna zabudowa wspina się na skarpę doliny Neretwy, a z kamiennych uliczek-schodów, prowadzących do stojącego na górze zamku, rozciągają się niezrównane widoki. Dużym plusem starego Počitelja jest brak ruchu kołowego - miasto zwiedza się wyłącznie pieszo.
Początki osadnictwa w Počitelj sięgają czasów rzymskich. Później teren ten stał się kryjówką piratów operujących na Adriatyku i Morzu Śródziemnym. Twierdza Počitelj oraz pobliska osada przypuszczalnie została zbudowana w 1383 r. przez króla Bośni Stjepana Tvrtko i miała ona wówczas strategiczne znaczenie w kontrolowaniu drogi do morza w dolinie Neretwy.
W średniowieczu Počitelj było centrum administracyjnym i centrum zarządzania powiatu Dubrava Żupa i była najbardziej wysuniętym na zachód punktem tego powiatu, co dawało twierdzy duże znaczenie strategiczne.
Otoczone murem miasto Počitelj ewoluowało w okresie od XVI do XVIII wieku. Pierwsza udokumentowana wzmianka o mieście pochodzi z 1444 r., w księgach wydanych przez króla Alfonsa V i Fryderyka III.
W latach 1463-1471 miasto znajdowało się w posiadaniu węgierskiego garnizonu pod władzą króla Węgier Macieja Korwina, który przy pomocy Dubrownika odbudował dawne rzymskie fortyfikacje, tym razem przeciw Turkom. Po krótkim oblężeniu w 1471 miasto znalazło się w rękach Turków i pozostało we władaniu Imperium Osmańskiego do 1878 roku. W tym czasie powiększono fortyfikacje (powstała m.in. wysoka wieża, tzw. Kula Gavran-kapetanovića).
W latach 1782 do 1779 Počitelj był centrum kadiluk (obszar pod jurysdykcją kadija lub Qadi - sędzia), zaś w latach 1713 do 1735 był siedzibą wojskowej dzielnicy Počitelj.
Źródło:
Pierwsza osada została tu założona w czasach rzymskich. Później stała się gniazdem piratów, którzy po łupieżczych wyprawach morskich chronili się w dolinie Neretwy. W XIV w. teren dostał się pod władanie bośniackiego króla Tvrtka, a w połowic następnego stulecia zawitały tu wojska króla Węgier Macieja Korwina. Rozbudował on miejscowe fortyfikacje, nie bez technicznej i finansowej pomocy Dubrownika, który chciał w ten sposób przeszkodzić prącym ku morzu Turkom. Na nic jednak się to nie zdało - w 1471 r. wojska osmańskie zdobyły twierdzę i zainstalowały się tu na kilkaset lat. Jedynie w XVII w. na krótko Počitelj został opanowany przez Wenecjan. Po powrocie Turcy powiększyli fortyfikacje, dodając m.in. wysoką basztę zamkową. Spadek znaczenia miasta nastąpił po wycofaniu się Turków i zajęciu tych stron przez Austro-Węgry. Dużo zniszczeń przyniosły też działania wojenne w byłej Jugosławii w latach 1992-1995, na szczęście większość domów została pieczołowicie odrestaurowana.
Zabudowa Počitelja, w znakomitej większości pochodzi z okresu panowania tureckiego - dzięki temu jest tak ładna i dla nas egzotyczna. Jej wartość podkreśla fakt wpisania na listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Wszyscy zaczynają zwiedzanie od parkingu u podnóża miasta przy szosie (inaczej się nie da). Nad nim jest brama wejściowa, w której zwykle ustawiają się sprzedawczynie pamiątek, w tym kilkunastoletnia dziewczynka w ?regionalnym" stroju (ma ich kilka). Z lewej strony za bramą stoi pierwszy charakterystyczny budynek - medresa Šišmana Ibrahima Paszy. Jest to dawna szkoła koraniczna, najstarsza w Bośni i Hercegowinie, licząca około 500 lat. Ma kształt odwróconej litery ?L", a jej dach wieńczy sześć kopuł pokrytych ołowiem (najlepiej widocznych z góry). Obecnie wewnątrz mieści się bardzo przyjemna restauracja.
Bardziej pospolicie wygląda sąsiedni konak kapitanów Počitelja (XVIII w.), znany też jako dom Gavrana Kapetanovicia. Składa się on z dwóch budynków, z których większy to harem. Przed ostatnią wojną mieścił się tu Dom Artystów Bośni i Hercegowiny (centrum artystyczne zostało ponownie otwarte w 2003 r.).
Ciut powyżej stoi najbardziej efektowna budowla Počitclja - meczet Hadżi-Alii z 1563 r. Jest typowym reprezentantem osmańskiej architektury sakralnej, a podobne meczety buduje się w Turcji do dzisiaj. Główne pomieszczenie ma plan kwadratu i przykryte jest dużą kopułą, trzy mniejsze kopuły wieńczą też arkadowy przedsionek. Z boku strzela w niebo biały minaret z misternie zdobionym balkonikiem w dwóch trzecich wysokości.
Na tyłach meczetu w prawo odchodzi ścieżka doprowadzająca do Sahat kula, czyli wieży zegarowej (1664). Kamienna czworoboczna konstrukcja kryta kopertowym dachem ciekawie koresponduje z minaretem. W jej okolicach zachowały się mizerne resztki dawnych murów obronnych.
Nad zabudową Počitelja dominują dobrze zachowane pozostałości tureckiego zamku (poł. XV w.). Twierdza była wielokrotnie rozbudowywana, po raz ostatni po odbiciu miasta z rąk Wenecjan przez Turków. Dziś można tu wejść bez przeszkód, tylko trzeba uważać, żeby nie spaść. Największą atrakcję stanowi wieża, na którą można się wspiąć po klaustrofobicznych schodach między podwójną warstwą murów. Na górze jest taras z okienkami, przez które widać miasto i okolicę.
Źródło: S. Adamczak, K. Frilej, Czarnogóra, Pascal 2008
