Kościół ewangelicko-augsburski im. Pokoju w Zabrzu

Reformacja zapoczątkowana w 1517 r. przez Marcina Lutra bardzo szybko dotarła na Śląsk. Już w I poł. XVI w. prężnymi ośrodkami luteranizmu obok Wrocławia był Brzeg, a także Opole, gdzie zdecydowana większość duchownych, mieszczan, a także mas chłopskich opowiedziała się za nowym porządkiem kościelnym i nabożeństwami w duchu ewangelickim. Również na terenach wokół Zabrza, reformacja czyniła bardzo szybkie postępy. Ewangelicy stanowili absolutną większość w Bytomiu, Tarnowskich Górach, Pyskowicach, Raciborzu, a także w wielu okolicznych wsiach. Wyjątek stanowiły Gliwice, gdzie Rada Miasta opowiedziała się przeciw nowemu ruchowi religijnemu, a także Toszek, który również skutecznie oparł się reformie Kościoła. Jeśli chodzi o Zabrze, nie ma całkowitej pewności, czy w kościele pw. św. Andrzeja Apostoła odprawiano ewangelickie nabożeństwa na przełomie XVI i XVII w. Niewątpliwie jednak kościoły w Mikulczycach, Biskupicach i Kończycach były w tamtym czasie kościołami ewangelickimi. Tak czy inaczej nowe prądy religijne dotarły wtedy na ziemie, które dzisiaj wchodzą w skład miasta Zabrza. Kres rozwoju reformacji na tym terenie położyła jednak wojna 30-letnia, w wyniku której ewangelicy stracili niemal wszystkie kościoły na terenie Górnego Śląska.

Ponowne pojawienie się ewangelików w Zabrzu ma nierozerwalny związek z odkryciem pokładów węgla kamiennego i rozwojem przemysłu. Przełomowym momentem było otwarcie w 1791 r. kopalni „Królowa Luiza”. Na teren miasta i okolicznych wsi zaczęła napływać ludność z bliższych i dalszych stron. Sporą część nowych osadników, zwłaszcza urzędników, stanowili ewangelicy.

W I poł. XIX w. życie religijne tutejszych luteran nie miało zorganizowanej formy. Miejscowi luteranie podlegali formalnie parafii ewangelickiej w Tarnowskich Górach. Jednakże dzięki koleżeńskim stosunkom pomiędzy proboszczem parafii pw. św. Andrzeja Apostoła a duchownym ewangelickim, wszystkie czynności kościelne, takie jak chrzty, pogrzeby i śluby były sprawowane w parafii katolickiej, z jednoczesną adnotacją tego faktu w księgach parafii w Tarnowskich Górach.

W 1830 r. parafią macierzystą dla zabrzańskich ewangelików stała się parafia w Gliwicach.

Kolejny znaczny przyrost ludności ewangelickiej na terenie Zabrza nastąpił po 1846 r., czyli po oddaniu linii Górnośląskiej Kolei Żelaznej. W 1854 r. nastąpiło więc otwarcie pierwszej szkoły ewangelickiej w mieście, w 1868 r. zaś, dzięki przychylności hrabiego Henckla Von Donnersmarcka, poświęcony został ewangelicki cmentarz.

Z biegiem lat coraz bardziej nagląca stała się konieczność usamodzielnienia się miejscowej społeczności, a także, przede wszystkim, budowy własnego kościoła, szkoły i utworzenia parafii.

Dzięki przychylności parafii gliwickiej oraz pomocy finansowej z zewnątrz, udało się zgromadzić niezbędne środki do zrealizowania ambitnych planów i zamierzeń. W 1872 r. oddano do użytku budynek szkoły, a rok później, dokładnie 1 czerwca 1873 r. utworzono samodzielną parafię ewangelicką w Zabrzu, liczącą wtedy 1367 dusz.

Nowa parafia z miejsca uzyskała pełną samodzielność, a w jej skład wchodziły następujące gminy: Zabrze, Małe Zabrze, Dorota, Zaborze, Biskupice, Mikulczyce, Maciejów i Sośnica. Rozpoczęła się wówczas także budowa kościoła, którą udało się zakończyć w sierpniu 1874 r. Świątynia została poświęcona 25 października 1874 r. Pierwszym proboszczem nowej parafii został ks. Gustaw Adolg Kuhn.

Źródło: peuk.fiiz.pl