Dwór Laseckich w Żurawiu

Żuraw jest pierwszy raz wzmiankowany jako wieś rycerska biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża w 1220 r. Już wówczas istniał prawdopodobnie przy stawie pierwszy dwór w Żurawiu. W poł. XIV w. została erygowana tutejsza parafia pw. św. Bartłomieja, poprzez jej wydzielenie z parafii w Mstowie lub w Podlesiu, aczkolwiek pierwsze o niej wzmianki pojawiły się w 1411 i 1433 r. W 1560 r. majątek Żuraw przeszedł na własność Bonerów z Krakowa. To za ich sprawą miejscowy kościół przeszedł w ręce socynianów. Wówczas to nabożeństwa odprawiane były w kościółku cmentarnym pw. św. Barbary. Świątynia została zwrócona katolikom na początku XVII w. Kolejnym właścicielem tutejszym dóbr został w 1778 r., z nadania carycy na własność, książę kurlandzki – Jan Ernest Biron. W 1815 r. Żuraw i pobliski Potok stały się własnością  pułkownika wojsk napoleońskich – Michała Konstantego Pruszaka herbu Leliwa, który zamieszkał w Żurawiu. Prawdopodobnie to on wzniósł dwór, który przetrwał do naszych czasów. Wybudował go na nowym miejscu, po drugiej stronie kościoła. Od tej pory również wszyscy właściciele Żurawia stawali się automatycznie właścicielami Złotego Potoku. W 1831 r. zmarł ojciec Stanisława Leskiego, szambelan królewski (jego epitafium znajduje się w kościółku cmentarnym pw. św. Barbary). Po nim Żuraw odziedziczył jego szwagier – Michał Pruszak.

W 1840 r., po wygranej licytacji, Żuraw wraz z dworem został zakupiony przez kapitana Cypriana Pintowskiego. Od tej pory zaczęli tutaj gospodarować zarządcy. W 1851 r. dobra złotopotockie wraz z Żurawiem nabył hrabia Wincenty Krasiński, z zamiarem osiedlenia syna z rodziną. W ten sposób oba majątki w 1858 r. stały się własnością Zygmunta Krasińskiego. W Złotym Potoku umarła jego ukochana córeczka Elżunia, a Krasiński po tej tragedii nigdy już tutaj nie powrócił. Po jego śmierci administracja dóbr Złoty Potok wraz z Żurawiem zaczęła podlegać Zarządowi Głównemu Dóbr i Interesów Domu Hr. Krasińskich w Warszawie. Prawnym ich właścicielem był natomiast syn wieszcza – Władysław Krasiński. W 1877 r. poprzez małżeństwo córki poety – Marii Beatrix Krasińskiej, dobra złotopotockie i żurawskie stały się częścią majątku hr. Raczyńskich. Za jego czasów rozbudowany został kościół w Żurawiu, a także dwór (pod koniec XIX w.). Dwór w Żurawiu został w tym czasie wydzierżawiony przez Franciszka Steinhagena – brata Artura Steinhagena, założyciela Spółki Akcyjnej Fabryki Papieru w Myszkowie. Sprowadził on tutaj swojego brata – Edwarda Hugo – bankiera z Białegostoku mającego kłopoty finansowe w związku z początkiem rewolucji  w Rosji. W dworze w Żurawiu urodził się też syn Edwarda Steinhagena – Artur, który później został w PRL-u  konstruktorem silnika do „Syrenki”. W 1914 r. Tadeusz Dzierżykraj-Morawski – zarządca dóbr żurawskich, od którego majątek był dzierżawiony, opuścił Złoty Potok, co stało się równoznaczne z koniecznością opuszczenia Żurawia przez Steinhagenów. W tym czasie dwór został poddany remontowi przez Raczyńskich i po raz kolejny wydzierżawiony – tym razem Leonowi Leopardowi Leopoldowi Siemieńskiemu – synowi dzierżawcy Skrzydlowa. Po jego śmierci, w 1930 r. Raczyńscy zdecydowali się na parcelacją majątku. Wówczas to dwór został zakupiony przez Zofię i Antoniego Grałków i zaczął niestety stopniowo niszczeć.

Po II wojnie światowej majątek nadal znajdował się w rękach prywatnych, urządzono w nim mieszkania dla robotników, a ostatecznie chlew i kurnik. W 1975 r., kiedy to dwór przejęła gmina Janów, jego stan był opłakany. W 1989 r. część Żurawia wraz ze zniszczonym dworem i resztkami parku zakupili od prywatnych właścicieli  bracia Jarosław i Dariusz Laseccy z Myszkowa, którzy są m.in. właścicielami i autorami rekonstrukcji zamku w Bobolicach. Z ich funduszy dworkowi została przywrócona dawna świetność. W związku z tym, w 2004 r. w uznaniu zasług dla ratowania dworu jako majątku kultury narodowej pojawiła się jego nowa oficjalna nazwa – Dwór Laseckich w Żurawiu.

Źródło: peuk.fiiz.pl