Kaplica pw. św. Barbary w Żurawiu
R/507/57 z 02.05.1957; 266/60 z 07.03.1960
Kaplica pw. św. Barbary pełni rolę kościoła cmentarnego parafii pw. św. Bartłomieja w Żurawiu, która należy do dekanatu olsztyńskiego należącego do archidiecezji częstochowskiej.
Pierwotnie budowla była drewniana i istniała już w XVI w. Kościółek, który przetrwał do naszych czasów, powstał na początku XVIII w. jako świątynia murowana z cegły i kamienia łamanego, otynkowana. Obiekt posiada jedną nawę i zamknięte trójbocznie prezbiterium zwrócone w kierunku wschodnim. Nawa, na rzucie prostokąta, jest szersza od prezbiterium, i przylega do niej od południa zakrystia. Prezbiterium nakryte zostało sześciodzielną kopułą, w nawie zaś znajduje się pozorne sklepienie o łuku segmentowym. Ponad tęczą podziwiać można XVII-wieczny krucyfiks. W zwieńczeniu ścian znajduje się drewniany, profilowany gzyms. W ścianach bocznych okna w drewnianych obramieniach zamknięto łukami segmentowymi.
Elewacja zachodnia zdobiona jest wysokim trójkątnym przyczółkiem. Wejście do świątyni (dwuskrzydłowe drzwi kolebkowe) zamknięto trójbocznie, w przyczółku widoczne jest okrągłe okienko.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Parafia pw. św. Bartłomieja została erygowana prawdopodobnie w poł. XIV w. poprzez jej wydzielenie z parafii w Mstowie lub w Podlesiu. Pierwszy raz wzmiankowana jest w 1411 i 1433 r. Opisywał ją Jan Długosz w swoim Liber Beneficiorum. Obejmowała wówczas wsie szlacheckie: Żuraw, Lipnik, Wola Mokrzeska, Kobyłczyce, Lusławice, Mokrzesz i Zagórze, których właściciele byli kolatorami kościoła.
Żurawska świątynia została zbudowana w stylu gotyckim ok. 1440 r., prawdopodobnie z fundacji ówczesnego właściciela Żurawia – Jana Zaręby. W II poł. XVI w. Żuraw przeszedł pod panowanie rodziny Bonerów, która była zwolennikiem Fausta i Socyna, w związku z tym kościół od 1560 r. znajdował się w rękach socynianów. Wówczas to nabożeństwa odprawiane były w kościółku cmentarnym pw. św. Barbary. Świątynia została zwrócona katolikom na początku XVII w.
Ok. 1769 r. przeprowadzono gruntowny remont wnętrza świątyni, dodając mu nowe wyposażenie. Natomiast z uwagi na wzrastającą liczbę wiernych, w latach 1885–1887 kościół został poddany rozbudowie. Przedłużono wówczas jego nawę główną i dobudowano wieżę. 21 maja 1898 r. miała miejsce uroczysta konsekracja świątyni, której dokonał biskup włocławski Aleksander Bereniewicz. W czasie działań I wojny światowej, zniszczeniu uległ dach kościoła, który jednak odbudowano. W latach 1932–1933 dobudowano do nawy kaplicę św. Antoniego. W 1937 r. staraniem ks. Mieczysława Wagnera przebudowano plebanię. Po II wojnie światowej wnętrze świątyni wzbogaciła nowa polichromia wykonana przez Bernarda Grzeszczaka z Poznania. Nową polichromię świątynia uzyskała w 1946 r. W 1951 r. do kościoła dobudowano kruchtę, a w 1953 r. kaplicę Matki Bożej, przez co kościół otrzymał nawę poprzeczną i kształt krzyża. Staraniem ks. Jana Wacławiaka przeprowadzono remont dachu na kościele i plebanii, wyremontowano dzwonnicę i plebanię, ufundowano jeden dzwon, rozpoczęto również grodzić cmentarz grzebalny. Ks. Stanisław Błach ukończył grodzenie cmentarza, przeprowadził remont organistówki, założył podwójne okna metalowe w kościele i nową instalację elektryczną, głonikową i ogrzewczą, pokrył nową blachą wieżę i częściowo dach plebanii oraz otynkował na nowo mury kościoła zewnątrz. Za ks. Tadeusza Korgóla od 1988 r. zbudowano nową dzwonnicę i nowy metalowy parkan od drogi głównej, otynkowano cały parkan, założono nową boazerię w prezbiterium i wiatrołap w wejściu głównym. Przeprowadzono także remont zabytkowego kościółka cmentarnego pw. św. Barbary – położono tam m.in. nową posadzkę marmurową.
Źródło: peuk.fiiz.pl
