Pałac Raczyńskich w Złotym Potoku
262/60 z 3.03.1960, 29/76/A z 13.02.1978
Pałac Krasińskich (Raczyńskich) jest zwrócony na zachód i zdobiony pięcioosiowym ryzalitem, zakończonym trójkątnym przyczółkiem z kartuszem herbowym. W północnym skrzydle obiektu widniała piękna wieża, którą rozebrano w 1939 r. Wejścia głównego do pałacu strzegą dwa marmurowe lwy. Przed pałacem stoi fontanna.
W pałacu siedzibę ma Zarząd Jurajskich Parków Krajobrazowych. Ponadto we wnętrzu zobaczyć można pamiątki po rodzinie Raczyńskich, która wsławiła się działalnością społeczną i charytatywną.
Wchodzący w skład zespołu parterowy dworek reprezentuje styl klasycystyczny. Został wzniesiony na planie prostokąta o dziewięcioosiowej elewacji frontowej z gankiem wspartym na dwóch parach kolumn toskańskich. Budynek kryty jest dachem naczółkowym, podbitym gontem.
W dworku mieści się Muzeum Zygmunta Krasińskiego, gdzie eksponowane są prywatne przedmioty poety, meble pałacowe, obrazy i pianino marki ERARD wybierane w Paryżu dla muzy Krasińskiego – Delfiny Potockiej, przez Fryderyka Chopina, a także pierwsze wydania niektórych utworów Zygmunta Krasińskiego, portrety poety i członków jego rodziny (w tym portrety Elżbiety Krasińskiej i Wincentego Krasińskiego pędzla F. Winterhaltera, zbiorowy portret dzieci poety, rysunkowy portret Zygmunta Krasińskiego w wieku dziecięcym) oraz drobne przedmioty użytkowe.
Zespół położony jest na terenie rozległego parku w stylu angielskim ze stawami. Największy z nich – Irydion – rozlewa się przed pałacem, pięknie odbijając jego wizerunek.
Pomimo, iż zarówno pałac, jak i dworek są zaniedbane, nadal na niejednym mogą zrobić niesamowite wrażenie.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Znajdujący się na południowy wschód od dworu pałac został zbudowany przez rodzinę Raczyńskich na przełomie XIX i XX w. Ostatnim właścicielem tych dóbr był w latach 1903-1939 hrabia Karol Raczyński wraz z żoną Stefanią. Podczas II Wojny Światowej pałac został zajęty dla potrzeb Wehrmachtu. Po II Wojnie Światowej pałac przekazano Technikum Rolniczemu. Później gospodarzem obiektu stało się Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe z Częstochowy. Od marca 1996 r. zespołem pałacowo-parkowym zawiaduje Zarząd Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych. W pałacu, Ośrodek Edukacji Ekologicznej i Promocji urządził w siedmiu salach stałą ekspozycję przyrodniczą dotyczącą Jury Krakowsko-Częstochowskiej.
Piętrowy pałac na rzucie prostokąta powstał na sztucznie usypanym nasypie. Budowla posiada charakter neoklasycystyczny z elementami neorenesansowymi. Obok wejścia, przed portykiem, znajdują się dwa wyrzeźbione w marmurze lwy, które podtrzymują tarcze z herbami Ślepowron Krasińskich i Nałęcz Raczyńskich.
Rozciągający się, między miejscowościami Potok Złoty i Janów, park powstał równolegle z pałacem. Przecinają go liczne aleje z altanami drzewnymi. Licznie zachowane zostały okazy starodrzewia. Przed pałacem znajdują się stawy. Największy otrzymał nazwę Irydion, tak jak jeden z dramatów Zygmunta Krasińskiego.
Źródło: Emmerling Danuta, Górnośląskie zamki i pałace, 1999.
- Emmerling Danuta, Górnośląskie zamki i pałace, 1999
