Teren dawnej Kopalni Fryderyk w Tarnowskich Górach

Obejmuje potencjalne stanowisko archeologiczne, niegdyś pierwsze pole wydobywcze Królewskiej Kopalni Fryderyk. Miejsce jest świadkiem początku i okresu wczesnego rozwoju państwowej kopalni ołowiu, srebra i cynku w Tarnowskich Górach. Nadal czytelne jest przestrzenne rozplanowanie obszaru, zaś istniejąca dokumentacja archiwalna ma wartość dla zaplanowanych badań archeologicznych, które mogą rozszerzyć naszą wiedzę na temat kluczowego rozwoju technologicznego (1784-1792), który rozpoczął się dzięki kieratom typu „kunst” (urządzenia z napędem konnym), które następnie zostały zastąpione dwoma maszynami typu Newcomen sprowadzonymi z Wielkiej Brytanii.

Badania archeologiczne będą ukierunkowane na układ przestrzenny obszaru, znanego jako Kolonia Friedrichsgrube, wraz z pamiątkowym kopcem i publicznym parkiem, którego obecna nazwa to Park Kunszt. Późniejsze pozostałości obejmują nasyp wąskotorowej kolei transportującej minerały z lat 50. XIX wieku.

W obszar wchodzi też kilka ważnych kiedyś szybów, niedostępnych z powierzchni. Na przykład szyb Rudolfina, w którym w 1784 roku pruski urząd górniczy odkrył duże ilości rudy ołowiu ze srebrem, co przywróciło do życia działalność wydobywczą w Tarnowskich Górach; szyb Kunst obsługiwany od 1785 r. przez urządzenie odwadniające o napędzie konnym; szyb maszynowy Abraham, przy którym uruchomiono w 1788 roku pierwszą na Śląsku maszynę parową do odwadniania, sprowadzoną z Wielkiej Brytanii; szyb maszynowy Heinitz, miejsce ustawienia czwartej maszyny typu Newcomen, również sprowadzonej z Wielkiej Brytanii, a także szyby Opalla, Abt, Wilhelm, Antonia i Erdmann. Do dziś zachowały się również fragmenty kanałów odprowadzających wodę z płuczek do rzeki Stoły.

Odkrycie 16 lipca 1784 roku bogatych rud srebronośnych w Tarnowskich Górach obchodzono uroczyście i dzień ten stał się miejscowym świętem górniczym. Około 1820 roku teren wokół szybu Rudolfina uporządkowano, hałda utworzona ze skalnych odpadów pozostałych z drążenia szybów została zaokrąglona, wokół niej zasadzono lipy drobnolistne. W ten sposób utworzono park, który stał się centrum corocznych uroczystych spotkań dla pracowników kopalni Fryderyk. Na wierzchołku pamiątkowego kopca w 1884 roku na uroczystości 100 lat uruchomienia Królewskiej Kopalni Fryderyk odsłonięto pomnik w formie obelisku. Napis na nim głosił: „Mimo sceptycyzmu Króla, Hrabia von Reden dokonał w tym miejscu odkrycia bogatego złoża rudy ołowiu, 16 lipca 1784 roku”. Obelisk został w 1910 roku przeniesiony do Parku Miejskiego, a tam w okresie międzywojennym (w 1930 r.) wysadzony w powietrze. Pamiątkowy kopiec, otoczony wiekowymi i chronionymi lipami, zachował się w północno-wschodniej części Parku Kunszt.

Źródło: unesco.tarnowskiegory.pl