Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach

Pomysł wpisania pogórniczych zabytków Tarnowskich Gór na listę światowego dziedzictwa UNESCO pojawił się po raz pierwszy w 2004 roku, po wpisaniu Zabytkowej Kopalni Srebra oraz Sztolni Czarnego Pstrąga na listę Pomników historii. Cztery lata później Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej (SMZT) będące zarządcą zabytków podjęło współpracę z Barrym Gamble – brytyjskim ekspertem ds. UNESCO – który podjął się doradztwa i pomocy w opracowaniu wniosku. W 2010 roku we wstępnym raporcie wykazał mocne i słabe strony tarnogórskiej kandydatury. Po początkowym okresie braku zainteresowania wnioskiem ze strony władz samorządowych oraz państwowych, w 2011 roku inicjatywę Stowarzyszenia wsparł Urząd Miejski i Starostwo Powiatowe w Tarnowskich Górach oraz władze województwa śląskiego, zaś poseł na Sejm RP Tomasz Głogowski ułatwił kontakt z komitetem do spraw światowego dziedzictwa działającym przy Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Na początku 2013 roku Ministerstwo zarekomendowało wpis Zabytkowej Kopalni Srebra i Sztolni Czarnego Pstrąga na listę UNESCO, wysłało też wstępne zgłoszenie do siedziby UNESCO w Paryżu.

Początkowo wniosek o wpis na listę światowego dziedzictwa miał zostać złożony w styczniu 2015 roku, jednak z powodu odkrycia w Czechach, Niemczech i Anglii nieznanych wcześniej bogatych archiwaliów, postanowiono przesunąć złożenie wniosku celem uzupełnienia dokumentacji. W międzyczasie w budynku Sejmu RP odbyła się wystawa fotograficzna Tarnogórskie podziemia – nowy obiekt na Liście UNESCO? promująca kandydaturę zabytków z Tarnowskich Gór. W lipcu 2015 roku Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zadeklarowało przekazanie kwoty 100 tys. zł na dokończenie wniosku do UNESCO, zaś w grudniu tego samego roku Sejmik Województwa Śląskiego przyjął rezolucję w sprawie poparcia starań o wpisanie tarnogórskiej kopalni na listę UNESCO.

Ostatecznie po ośmiu latach przygotowań wniosek o wpis tarnogórskich podziemi na listę UNESCO został ukończony na początku 2016 roku. Liczył około 1000 stron, w tym 300 stron planu zarządzania i 170 stron załączników. Jego opracowane (wraz z kosztami ekspertyz, opinii i badań) pochłonęło ok. 300 tys. złotych. 28 stycznia 2016 wniosek o wpisanie tarnogórskich podziemi i naziemnych obiektów pogórniczych został oficjalnie złożony przez przedstawicieli polskiego rządu w paryskiej siedzibie UNESCO. W marcu tego samego roku Centrum Światowego Dziedzictwa pozytywnie zaopiniowało pod względem formalnym przesłany wniosek, co pozwoliło na rozpoczęcie wielomiesięcznej analizy merytorycznej tarnogórskiej kandydatury.

W kwietniu 2016 roku wizytacji zgłoszonych obiektów dokonali specjaliści polskiego Narodowego instytutu Dziedzictwa (NID), zaś od 29 sierpnia do 4 września tego samego roku w mieście gościła grupa ekspertów z Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych (ICOMOS) na czele z Michelem Cotte’em, emerytowanym profesorem Université de Nantes.

7 listopada 2016 przedstawiciele dwunastu instytucji z województwa śląskiego, m.in. urzędów powiatów i gmin, na terenie których znajdują się kandydujące do wpisu zabytki, a ponadto Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów, Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Tarnowskich Górach, Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach oraz Nadleśnictwa Brynek podpisali porozumienie o współpracy w zakresie użytkowania, ochrony, konserwacji, promocji i wykorzystania turystycznego obiektów pogórniczych z Tarnowskich Gór, Bytomia i Zbrosławic, a także wypracowania ogólnych zasad działania i współpracy określonych w Planie Zarządzania dobrem na lata 2016–2020. To pierwsze tego typu przedsięwzięcie na rzecz dziedzictwa kultury przemysłowej w Polsce.

Jednocześnie odbywała się promocja polskiej kandydatury. Podczas 40. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa odbywającej się w Stambule Zabytkowa Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach była jednym z czterech obiektów ujętych na prezentowanej w kuluarach wystawie Historic Mines – Art of Nature, Work of People (pol. „Zabytkowe Kopalnie – Dzieło Przyrody, Sztuka Człowieka”) zorganizowanej z okazji 40. rocznicy podpisania przez Polskę Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego. Wystawę o podobnej nazwie Art of Nature, Work of People (pol. „Dzieło Przyrody, Sztuka Człowieka”) otwarto również 30 maja 2017 w budynku Parlamentu Europejskiego w Brukseli.

18 kwietnia 2017 na zaproszenie posła Tomasza Głogowskiego wizytę w Tarnowskich Górach złożyła Ambasador Republiki Chorwackiej w Polsce, Andrea Bekić. Chorwacja była jednym z państw członkowskich Komitetu Światowego Dziedzictwa w 2017 roku.

Na odbywającym się w dniach 25–26 kwietnia 2017 w budynku tarnogórskiego magistratu wyjazdowym posiedzeniu sejmowej Komisji Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki posłowie zadecydowali o skierowaniu postulatu do Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz Ministerstwa Sportu i Turystyki, aby resorty te podjęły wzmożone działania wobec ambasadorów państw-członków Komitetu Światowego Dziedzictwa, które na 41. sesji mającej się odbyć w lipcu w Krakowie miałyby zadecydować o wpisie górnośląskich obiektów pogórniczych na listę UNESCO. Ponadto zdecydowano również, że w Sejmie RP zorganizowana zostanie prezentacja, która pokaże starania Tarnowskich Gór o wpis na listę UNESCO zagranicznym ambasadorom urzędującym w Warszawie. Do spotkania z ambasadorami doszło 9 czerwca 2017.

5 czerwca z wizytą do Tarnowskich Gór przyjechała Ambasador Republiki Filipin w Polsce, Patricia Ann V. Paez. Ambasador zwiedziła Zabytkową Kopalnię Srebra oraz centrum miasta i zapewniła o poparciu dla polskiej kandydatury ze strony Filipin jako jednego z członków Komitetu Światowego Dziedzictwa.

Na zaproszenie senator Marii Pańczyk-Pozdziej 29 czerwca wizytę w mieście złożył ambasador kolejnego kraju członkowskiego Komitetu Światowego Dziedzictwa, Ambasador Republiki Angoli, Domingos Culolo.

9 lipca 2017, pomimo opinii ICOMOS sugerującej dalsze dopracowywanie wniosku, polska kandydatura Kopalni rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach wpisana została na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Otrzymała numer 1539.

Źródło: wikipedia.pl