Drewniany kościół pw. św. Andrzeja Apostoła w Gilowicach

Kościół pw. św. Andrzeja, stojący dziś w Gilowicach w powiecie żywieckim, to świątynia, która w dawnych czasach (aż do połowy XVIII w.) znajdowała się we wsi Rychwałd, znanej dziś jako maryjne sanktuarium. Budowę świątyni zakończono w roku 1545, konsekrowana była zaś w 1547 przez bpa Erazma Ciołka. Fundatorem był prawdopodobnie Krzysztof Komorowski. W 1756 przeniesiono ów kościół z Rychwałdu do Gilowic i dostawiono do wieży, która stała tu wcześniej.

Gdy w Rychwałdzie, w 1756 r., wybudowano barokową, murowaną świątynię, stojący tu dotychczas drewniany kościół przeniesiono do Gilowic. Świątynia datowana na rok 1547 na swoim nowym miejscu podlegała przebudowom. Ze względu na jej fatalny stan, w 1895 rozebrano strop i wykonano sklepienie półkoliste oraz pokryto je wraz ze ścianami tynkiem (niedawno odkryto XVII-wieczne malowidła dawnego stropu). W latach 30. Zeszłego stulecia wydłużono nawę i nieco przerobiono całą bryłę nadając jej obecny kształt. Ta orientowana budowla, wzniesiona w konstrukcji zrębowej, posiada prostokątna nawę oraz węższe od niej, trójbocznie zamknięte prezbiterium z przylegającą do niego kaplicą Serca Pana Jezusa oraz zakrystią. Dach kościoła nad prezbiterium i nawą kryty jest gontem oraz zwieńczony sygnaturką z cebulastym hełmem. Od strony zachodniej stoi wieża o konstrukcji słupowej, z nadwieszoną izbicą, którą wieńczy smukły, ostrosłupowy hełm. Całość otoczona jest sobotami. Wnętrze świątyni ma wystrój barokowy oraz klasycystyczny. Znajduje się tu ponadto gotycka rzeźba św. Barbary z pierwszej połowy XVI w., a także chrzcielnica z 1440 roku z herbem Korczak, stanowiącym pamiątkę po rodzie Komorowskich. Na uwagę zasługuje fakt, iż tutejszy kościół posiada dwa, XVI wieczne dzwony, (najstarsze w okolicy) które udało się - dzięki interwencji krakowskich konserwatorów - uchronić przed skonfiskowaniem przez władze austriackie w czasie I wojny światowej. Gilowicka świątynia znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej. Obok kościoła znajduje się pomnik mieszkańców poległych w czasie I wojny. Natomiast na cmentarzu (po drugiej stronie drogi prowadzącej przez wieś) spoczywa m.in. Stanisław Pyjas, student i opozycjonista, zamordowany w Krakowie przez SB w 1977 roku. Miejscowość Gilowice jest punktem wyjścia dla nieznakowanych tras wiodących w Beskid Mały oraz Pasmo Pewelskie Beskidu Makowskiego.

Źródło: slaskie.travel