"Leśne kościoły" ewangelickie w Beskidach

W lasach Beskidu Śląskiego, w miejscach odludnie położonych, można się natknąć na pozostałości tzw. „leśnych kościołów”, gdzie w latach ok. 1654–1709 ewangelicy ze Śląska Cieszyńskiego potajemnie odprawiali nabożeństwa.

Dzisiaj ewangelicy mogą organizować wspólnotę Kościoła bez ograniczeń, jednak nie zawsze było to możliwe. W XVI wieku obszar Śląska Cieszyńskiego był miejscem sprzyjającym rozwojowi ewangelicyzmu. Zakończenie wojny trzydziestoletniej (1618–1684) oraz przejście Księstwa Cieszyńskiego pod bezpośrednie panowanie katolickich Habsburgów narzuciły mieszkańcom wyznanie panujących.

Rok 1654 oznaczać miał koniec ewangelicyzmu na terenie Księstwa Cieszyńskiego. Wtedy to odebrano ewangelikom wszystkie kościoły (49 kościołów i jedna kaplica) oraz sukcesywnie ograniczano swobody. Okazało się jednak, że idee Marcina Lutra zakorzeniły się mocno w sercach mieszkańców. Nie chcieli oni wyrzec się swojego wyznania, ukrywali święte księgi, kultywując swą wiarę w zaciszu domowym.

Innym sposobem na zachowanie ciągłości wiary było gromadzenie się na tajnych nabożeństwach, gdzieś wysoko w lasach na zboczach gór Beskidu, w miejscach ukrytych przed wzrokiem prześladowców. Tak powstawały leśne świątynie, miejsca określane „przy kamieniu”, „do kamienia”. Nabożeństwa odprawiano na odludnych miejscach, głównie w górach. Było tych miejsc wiele, często zmieniano je dla uniknięcia represji.

Do naszych czasów dzięki ustnym przekazom zachowała się pamięć o dziewięciu takich miejscach, znajdujących się w górach, w Beskidzie Śląskim. W jego polskiej części znajduje się ich sześć oraz trzy po stronie czeskiej – w Nydku, w Ligotce Kameralnej i w Łomnej Dolnej.

• 

  Stół Ołtarzowy “Jan” w Bielsku-Białej

  Jest to jedyny kościół leśny leżący nie wysoko w górach, ale na południowych peryferiach Bielska-Białej, w sąsiedztwie Bielskich Błoni, obok czerwonego szlaku do schroniska „Stefanka” na Koziej Górze. Parafia ewangelicka w Bielsku-Białej, w porozumieniu z konserwatorem zabytków, od 1996 organizuje nabożeństwa przy kamiennym stole ołtarzowym w przeddzień pamiątki założenia swojego...

• 

  Leśny kościół ewangelicki w Jaworzu

  Miejsce to zlokalizowano na stromym stoku Wysokiego, pomiędzy Kopanym a Borowiną. Jednak niektórzy jaworzanie wiedzieli o jego istnieniu dzięki ustnym informacjom przekazywanym z pokolenia na pokolenie. Za sprawą Towarzystwa Miłośników Jaworza przeszukano przypuszczalny teren „leśnego kościoła”. Po oczyszczeniu terenu odsłonięty został amfiteatr o 13 stopniach wyłożonych kamieniami, w którym mogło...

• 

  Leśny kościół ewangelicki "Do wiary" w Ostrem

  „Do wiary” leży w widłach potoku Leśna i u stóp Kościelca, w XVII wieku poza Księstwem Cieszyńskim, na terenie Królestwa Polskiego. Dlatego restrykcje wprowadzone w 1654 tam nie obowiązywały. Jednak sama nazwa „Do wiary” jest używana wśród leśników do dnia dzisiejszego. Odprawianie tu nabożeństw potwierdzają ustne przekazy potomków wiślan, którzy...

• 

  Leśny kościół „Kamień” na Równicy w Ustroniu

  Jest to najlepiej znane i najpopularniejsze takie miejsce w Beskidach. W 1904 roku, w 250. rocznicę rozpoczęcia leśnych nabożeństw, źródełko obok „Kamienia” zostało obudowane i umieszczono na nim tablicę z datą 16.07.1904. W 1928 miejsce to zostało wpisane do rejestru zabytków, a kilka lat później został umieszczony tu napis „Miejsce...

• 

  Leśny kościół na „Szymkowie” w Wiśle Bukowej

  Po okresie dominacji w drugiej połowie XVI wieku i początkach następnego, protestanci na Śląsku Cieszyńskim spotkali się z prześladowaniami ze strony katolickich cesarzy z dynastii Habsburgów. Między 21 marca a 18 kwietnia 1654 roku odebrano im 50 świątyń w księstwie, dzierżonych często od stu lat. Dokonali tego specjalni cesarscy komisarze...

• 

  Leśny kościół „Spowiedzisko” w Lesznej Górnej

  „Spowiedzisko” położone jest u podnóża Małej Czantorii, niedaleko czarnego szlaku z Goleszowa na szczyt, przy leśnej drodze z Lesznej Górnej do Nydku w Czechach. Znajdowało się tam dawniej źródełko, w którym najprawdopodobniej chrzczono dzieci. Zostało ono później zdewastowane i na jego miejscu znajduje się dziś studnia. Nabożeństwa na „Spowiedzisku” odbywają...

• 

  Leśny kościół „Zakamień w Nydku” na Czantorii

  Zakamień leży na południowym stoku Czantorii. Dojść do niego można znakowanymi szlakami turystycznymi od schroniska na Czantorii, z Nydku i ze Spowiedziska w Lesznej Górnej. Nabożeństwa były tu odprawiane w latach 1654-1709. Pozostałością po nich jest krzyż wyryty na wychodni skalnej pełniącej funkcję ołtarza. W 1992 roku została tu odsłonięta...

• 

  Leśny kościół "Godula" w Ligotce Kameralnej

  Na Goduli nad Ligotką Kameralną w 1926 odbył się zjazd młodzieży ewangelickiej. W końcu lat 20. XX w. parafianie z Ligotki Kameralnej zamierzali w miejscu dawnych nabożeństw ewangelickich postawić pomnik, jednak zamierzeń tych nie udało się zrealizować, gdyż ówczesne władze czechosłowackie nie wyraziły zgody na umieszczenie na pomniku napisów w...

• 

  Leśny kościół „Kościółki” w Łomnej Dolnej

  Miejsce to należy do niedawno odkrytych. Poszukiwania w tej okolicy zakończyły się znalezieniem obelisku leżącego w potoku Jastrzębskim. Znajdowały się na nim mocno zniszczone przez czas symbole religijne. W uzgodnieniu z władzami leśnymi w 1998 pomnik ten postawiono i poświęcono na pobliskiej polanie (pierwsze nabożeństwo odbyło się tu dwa lata...

 

Mapa interaktywna ilustrująca położenie "leśnych kościołów" na terenie Beskidu Śląskiego:

Źródło: instytutkorfantego.pl / wikipedia.pl