Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Krakowie

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła – zabytkowy parafialny kościół rzymskokatolicki położony przy ulicy Grodzkiej 52a w Krakowie.

Znajduje się po wschodniej stronie placu św. Marii Magdaleny, obok kościoła św. Andrzeja. Od 1830 roku służy parafii Wszystkich Świętych.

Architektura
Kościół ma szeroki, jednonawowy korpus z nawami bocznymi o charakterze kaplic, transept z kopułą na skrzyżowaniu oraz prostokątne (krótkie) prezbiterium zamknięte półkolistą apsydą.

Fasada
Dwukondygnacyjna fasada z dolomitu przypomina rzymski kościół Santa Susana Carla Maderny, ale są w niej też echa fasady głównego kościoła jezuickiego Il Gesù w Rzymie.

W niszach znajdują się posągi świętych jezuickich: św. Ignacego Loyoli, św. Franciszka Ksawerego, św. Alojzego Gonzagi oraz św. Stanisława Kostki dłuta Dawida Heela, a nad portalem głównym godło zakonu jezuitów; w górnej kondygnacji św. Zygmunt i św. Władysław. Fasadę wieńczy herb fundatora, króla Zygmunta III (wizerunek Orła ze Snopem na piersi).

Ogrodzenie placu z rzeźbami apostołów zostało zaprojektowane przez Kacpra Bażankę, a wykonane w roku 1722 przez Dawida Heela z wapienia pińczowskiego. Dziś, na miejscu XVIII-wiecznych, bardzo zniszczonych oryginałów, znajdują się ich współczesne kopie (także z wapienia pińczowskiego), wykonane przez Kazimierza Jęczmyka. Przyczyną tego stanu są kwaśne deszcze wymywające twarze rzeźb.

Wnętrze
Stiukowa dekoracja, umieszczona głównie na sklepieniach, została wykonana przez kilka warsztatów sztukatorskich. W apsydzie prezbiterium znajdują się sceny z życia św. Piotra i św. Pawła oraz posągi patronów Polski – św. Wojciecha i św. Stanisława wykonane przez sztukatora Jana przed 1619 rokiem. Jego warsztat ozdobił również sklepienie kopuły. W nawach bocznych motywy zdobnicze stają się bardziej swobodne – pojawiają się tam postacie puttów wplecionych w ornamentalne kompozycje i kartusze dekorowane polichromiami. Dekoracje stiukowe kaplic wykonał m.in. warsztat Giovanniego Battisty Falconiego w latach 30. i 40. XVII wieku. Prace nad zdobieniem sklepienia ostatniej nieudekorowanej jeszcze kaplicy p.w. św. Franciszka Borgiasza, prowadzone przez warsztat Kazimierza Kaliskiego, zakończono dopiero w 1698 roku.

Późnobarokowy ołtarz główny z roku 1735 z rzeźbami Antoniego Frączkiewicza zaprojektowany został prawdopodobnie przez Kacpra Bażankę. Obraz w ołtarzu – Wręczenie kluczy św. Piotrowi – namalował około 1820 roku Józef Brodowski (wzorując się na niezachowanym XVIII-wiecznym obrazie Szymona Czechowicza).

Prezbiterium
Przy północnej ścianie prezbiterium znajduje się nagrobek biskupa Andrzeja Trzebickiego z końca XVII wieku ufundowany wujowi przez dziekana krakowskiego Kaspra Cieńskiego, a przy południowej – obraz przedstawiający Wszystkich Świętych pędzla Szymona Czechowicza z 1763 roku przeniesiony z dawnego kościoła Wszystkich Świętych.

Nawa główna

• wczesnobarokowa ambona
• pomnik Kajetana Florkiewicza (autor: Franciszek Wyspiański, 1877)
• posąg Piotra Skargi (autor: Oskar Sosnowski, 1869) – przeniesiony z katedry na Wawelu na początku XX wieku.
• pomnik papieża Piusa IX (autorzy: Walery Gadomski i Michał Korpal, 1880).
• chrzcielnica (1528) – przeniesiona z dawnego kościoła pw. Wszystkich Świętych

Transept

• Ramię północne:

- wczesnobarokowy ołtarz z obrazem przedstawiającym Matkę Boską i śś. Annę i Joachima;
- nagrobek Rohozińskich i Michałowskich z posągiem Ecce homo (autor: Marceli Guyski);

• Ramię południowe:

- ołtarz św Stanisława Kostki (z obrazem z I poł. XVII w. przedstawiającym świętego);
- pomnik rodziny Bartschów z 1827 roku;
- posąg Maurycego Poniatowskiego (autor: Wiktor Brodzki)
- statua Maurycego Drużbackiego (autor: Antoni Madeyski, 1912)
- epitafium rodziny Branickich (projektu Kacpra Bażanki, 1720–1727)

Nawy boczne
Nawy boczna północna składa się z kaplic: Męki Pańskiej, Matki Boskiej Loretańskiej, św. Ignacego Loyoli.

Nawa boczna południowa składa się z kaplic: Wieczerzy Pańskiej, Michała Archanioła, Trójcy Świętej.

W kaplicy Wieczerzy Pańskiej znajduje się nagrobek Brzechffów (projekt: Kacper Bażanka, 1716)

Oświetlenie wnętrza zostało podporządkowane teatralizacji sprawowania liturgii w baroku: światło miało skupiać się na księdzu odprawiającym mszę świętą, a boczne filary wspierające kopułę miały stwarzać wrażenie kulis teatralnych.

W 1638 roku przy kościele Jezuici założyli największą w ówczesnej Polsce kapelę muzyczną. Śpiewało w niej od 80 do 100 osób.

Krypty
Zobacz też kategorię: Pochowani w kościele Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Krakowie.
W podziemiach kościoła pochowany jest ks. Piotr Skarga, biskup Andrzej Trzebicki oraz Witold Szeliga Bieliński.

Od stycznia 2010 r. trwają prace nad utworzeniem w podziemiach Panteonu Narodowego. Po jego utworzeniu w podziemiach zostali pochowani: Sławomir Mrożek (2013), Karol Olszewski (2018), Tadeusz Pieronek (2019), Adam Zagajewski (2021), Krzysztof Penderecki (2022).

Wahadło Foucaulta
W kościele jest zawieszone najdłuższe w Polsce wahadło Foucaulta (46,5 m). Co czwartek odbywają się demonstracje, pozwalające zaobserwować (pośrednio) ruch obrotowy Ziemi wokół własnej osi.

Źródło: wikipedia.pl