Kolegiata Uniwersytecka św. Anny w Krakowie

Kościół św. Anny – zabytkowy, rzymskokatolicki kościół parafialny i kolegiata akademicka, znajdujący się w Krakowie przy ul. św. Anny 13.

Fasada
Fasada jest dwukondygnacyjna, flankowana dwiema wieżami zwieńczonymi późnobarokowymi hełmami. Swoim kształtem przypomina fasadę kościoła Santa Anastasia w Rzymie. Druga kondygnacja jest zwieńczona trójkątnym przyczółkiem. W przyczółku umieszczona jest płaskorzeźba przedstawiająca Oko Bożej Opatrzności. Nad portalem głównym znajduje się inskrypcja w języku łacińskim dotycząca św. Anny jako gospodyni tego kościoła. Nad oknem drugiej kondygnacji umieszczona jest płaskorzeźba przedstawiająca Madonnę z Dzieciątkiem.Nad wejściami bocznymi znajdują się płaskorzeźby aniołów. W niszach na fasadzie znajdują się figury 4 świętych:

• św. Kazimierz (wyższa kondygnacja, po lewej),
• św. Florian (wyższa kondygnacja, po prawej),
• św. Bernard z Clairvaux (niższa kondygnacja, po lewej),
• św. Jan Kanty (niższa kondygnacja, po prawej).

Całość kompozycji fasady została zaprojektowana tak, aby najlepiej prezentowała się w ukośnym widoku z wąskiej uliczki św. Anny. Bowiem w trakcie budowy kościoła nie istniały jeszcze Planty, a obecna ulica św. Anny (wówczas ul. Żydowska) była zamknięta murami obronnymi.

Wnętrze
Budowla jest jednonawowa z kaplicami bocznymi i transeptem i prosto zamkniętym prezbiterium. Nawa jest sklepiona kolebkowo z lunetami, a nad jej skrzyżowaniem z transeptem wznosi się ośmioboczna kopuła z tamburem. Kaplice połączone są ze sobą przejściami, dzięki czemu przypominają nawy boczne i dlatego ten kościół często mylony jest z trójnawowym. Kaplic jest 6, w tym 2 sklepione kopułami. Wezwania kaplic to:

• Kaplica św. Piotra w Okowach,
• Kaplica św. Katarzyna Aleksandryjskiej (z kopułą),
• Kaplica św. Sebastiana,
• Kaplica św. Jana Chrzciciela,
• Kaplica Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny (z kopułą),
• Kaplica św. Józefa.

Dodatkowe kaplice urządzone są w transepcie:

Kaplica Adoracji Chrystusa zdjętego z krzyża (w lewym ramieniu transeptu)
Kaplica św. Jana Kantego (w prawym ramieniu transeptu).
Bogaty wystrój wnętrza (w tym nastawy ołtarzowe) jest zaprojektowany i wykonany przez Baltazara Fontanę, obrazy malowali Karol Dankwart, oraz Karol i Innocenty Monti. Kościół uchodzi za jedną z najpiękniejszych budowli barokowych w Polsce.

Prezbiterium
Główną nastawę ołtarzową zaprojektował Baltazar Fontana, a wykonał Jan Liszkowic. Znajduje się w niej obraz przedstawiający św. Annę Samotrzecią, pędzla Jerzego Siemiginowskiego. Figury świętych po bokach (św. Stanisław i św. Wojciech) wyrzeźbił Fontana w 1701 roku. Stalle wykonał w 1730 roku Jan Olbrosowicz. W ich zapleckach w 1741 roku Szymon Czechowicz namalował 4 sceny:

• Zwiastowanie Najświętszej Marii Panny,
• Spotkanie św. Anny i św. Joachima,
• Narodzenie Najświętszej Marii Panny,
• Św.Anna z Marią i Joachimem.

Ambonę z podtrzymującym ją aniołem wyrzeźbił 1727 r. Antoni Frąckiewicz.

Chrzcielnicę odlał w 1646 roku Jakub Erlicher. Jest to jedyny zachowany element wyposażenia z poprzedniego kościoła.

Na ścianie czołowej znajduje się Zwiastowanie, a na sklepieniu w 3 kolejnych przęsłach: Duch Święty (w stiuku), Niepokalana (namalowana), Boże Narodzenie (w stiuku).

Na bocznych ścianach prezbiterium – naprzeciwko siebie zostali namalowani w technice en grisaille Maria i Jezus. Zostali podpisani nie swoimi imionami, lecz cytatami z Pisma Świętego:

• Maria: Domus Dei – Dom Boży,
• Jezus: Caput Anguli – Kamień Węgielny.

W kościele św. Anny przypisano nazwy kamieni apostołom, nawiązując do 12 warstw Świętego Miasta ukazanego w Apokalipsie św. Jana. Apostołowie zostali umieszczeni na filarach żeby pokazać, że są filarami Kościoła.

Na ścianach nawy, nad arkanami prowadzącymi do kaplic namalowano Sybille jako pogańskie prorokinie, które zapowiedziały przyjście na świat Chrystusa. Nad Sybillami stiukowe putta trzymające zwoje z imionami osób z rodowodu Jezusa. Nad nimi pomalowane na złoto figury aniołów trzymają tarcze z atrybutami Marii.

Na sklepieniu widnieje Baranek Apokaliptyczny, 24 starców, serafiny oraz księga z siedmioma pieczęciami. Na chórze stoją okazałe organy o 26 głosach z I ćw. XVIII w. ufundowane przez księdza Grzegorza Ochabowicza, a nad chórem malowidło przedstawiające Objawienie św. Jana. Na pendentywach kopuły widnieją alegorie cnót kardynalnych, a samej kopule wyobrażenia Chwały Pańskiej oraz nazwy czterech pierwszych soborów powszechnych.

Transept
W prawym czyli południowo-wschodnim ramieniu transeptu znajduje się konfesja św. Jana Kantego zawierająca szczątki kanonizowanego w 1767 patrona Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest to monumentalny kamienny, barokowy ołtarz autorstwa Baltazara Fontany. Trumnę ze szczątkami świętego dźwigają 4 postacie mężczyzn wykute w kamieniu, symbolizujące 4 wydziały Akademii Krakowskiej:

• Teologiczny,
• Filozoficzny,
• Prawny,
• Medyczny.

Na 4 kolumnach ustawionych dookoła ołtarza stoją posągi 4 świętych Janów - imienników profesora:

• Jan Chrzciciel,
• Jan Ewangelista,
• Jan Chryzostom,
• Jan Damasceński.

Na trumnie stoi rzeźbiarskie popiersie Jana Kantego wykonane w XIX w. przez Franciszka Wyspiańskiego.

Polichromie na ścianach przedstawiające sceny z życia św. Jana Kantego wykonał Innocenti Monti, a Gloryfikację św. Jana z Kęt na sklepieniu namalował Karol Dankwart z Nysy.

Po bokach konfesji umieszczono wota, wśród których znajdują się buńczuki tureckie zdobyte przez Jana III Sobieskiego pod Wiedniem w 1683.

W lewym ramieniu transeptu znajduje się odsłonięty w 1823 klasycystyczny pomnik Mikołaja Kopernika, który ufundował i zaprojektował ks. Sebastian Sierakowski. Jest to pierwszy pomnik tego uczonego w Polsce. Znajduje się tutaj również stiukowa Pietà autorstwa Baltazara Fontany oraz malowidła wyobrażające: Chrystusa w Majestacie, Arma Christi, Ofiarę Abrahama i Węża Miedzianego, Odnalezienie Krzyża przez cesarzową Helenę i Podniesienie Krzyża przez cesarza Herakliusza. Na ścianie epitafium Juliusza Słowackiego ufundowane przez jego matkę. Wykonał je Edward Stehlik i Władysław Oleszczyński (medalion). W transepcie pochowani są dwaj słudzy boży: Jerzy Ciesielski (w południowo-wschodnim ramieniu transeptu) i biskup Jan Pietraszko (w północno-zachodnim ramieniu transeptu).

Źródło: wikipedia.pl