Mury miejskie w Krakowie
A-8 z 1931, 1932, 1933
Mury miejskie w Krakowie – ciąg murów miejskich wraz z budowlami o charakterze obronnym (m.in. bramami i basztami), otaczający niegdyś obszar całego Krakowa (obecnie Stare Miasto), a którego niewielki odcinek zachowany został do dziś wzdłuż ulicy Pijarskiej.
Bramy miejskie w Krakowie – bramy wjazdowe do miasta lokacyjnego w obrębie miejskich murów obronnych. Było ich od 7 do 9 w zależności od sposobu liczenia (siedem podstawowych czynnych, przy czym jedna z nich przestała pełnić swoją funkcję i z czasem została zamurowana, jednak była widoczna, ósma brama zastąpiła tę zamurowaną, natomiast ostatnia – dziewiąta pełniła jedynie funkcję furty głównie dla ruchu pieszego), dodatkowo źródła wspominają o dwóch furtach dla ruchu pieszego.
Najstarsze księgi miejskie wzmiankują bramy w następującej kolejności:
- Brama Rzeźnicza (Porta Carnificum), 1288
- Brama Grodzka (Porta Castrensis), 1298
- Brama Floriańska (Porta S. Floriani), 1307
- Brama Wiślna (Porta Visle lub Porta Vistulea), 1310
- Brama Sławkowska (Porta Slavkoviensis lub Porta Clakoufika), 1311
- Brama Mikołajska (Porta S. Nikolai), 1312 – zastąpiła Rzeźniczą
- Brama Szewska (Porta Sutorum), 1313
- Brama Nowa (Nova Porta)
- Brama Poboczna (Porta Lateranea)
- Furta Żydowska, późniejsza Furta przy św. Annie (Portula Judeorum lub Porta Sacararinia)
- Furta Biskupia (Porta Episcopi)
Baszty Krakowskie – budowle obronne (baszty) w mieście Krakowie znajdujące się w ciągu murów miejskich (w większości niezachowane baszty miejskie) oraz baszty na Zamku Królewskim na Wawelu (w większości zachowane lub zrekonstruowane baszty wawelskie).
Krakowskie mury miejskie osłaniały dwie linie ochronne. Drugą linię murów miejskich średniowiecznego Krakowa osłaniało 47 baszt wliczając w to baszty bramne, bowiem większość bram miejskich była tak zbudowana, że pełniły jednocześnie funkcję baszt. W 1900 roku w swojej Encyklopedii staropolskiej... Zygmunt Gloger pisał: „Największą ilość baszt w murze obwodowym, bo przeszło 40, posiadała stara stolica Polski, Kraków.”, choć w dalszej części swojego tekstu, z nazwy wymienił ich tylko 39 za Ambrożym Grabowskim. Krakowskie baszty były budowane dla zwiększenia obronności murów miejskich. Były różnego kształtu i wysokości. Posiadały liczne otwory strzelnicze. W wypadku oblężenia, baszty krakowskie miały być bronione przez przypisany do danej baszty cech rzemieślniczy, stąd też pochodzą ich nazwy. Każda z baszt posiadała własną załogę. Co wieczór 20 strażników, zwanych drabami, sprawdzało czujność wart basztowych.
Baszty Krakowskie to:
- Baszta bramna Grodzka
- Baszta bramna Mikołajska
- Baszta bramna Wiślna
- Baszta bramna Nowa
- Baszta Karczmarzy I ("Kęsza")
- Baszta Karczmarzy II (Jastrzębia; Strażnica II)
- Baszta Szewska I (Opustoszała)
- Baszta Szewska II
- Baszta Prochowa I
- Baszta Prochowa II
- Baszta Rzeźników (Kupiecka, Prochowa III)
- Baszta Grzebieniarzy
- Baszta Przekupników (Sadelników i Słoniniarzy)
- Baszta Barchanników
- Baszta Czapników
- Baszta Kurdybaników
- Baszta Piekarska
- Baszta Kowali
- Baszta Siodlarzy
- Baszta Pierścienników
- Baszta Bednarzy
- Baszta Murarzy i Kamieniarzy
- Baszta Rymarzy
- Baszta Iglarzy
- Baszta Malarzy
- Baszta Solarzy
- Baszta Cyrulików
- Baszta Miechowników
- Baszta Kaletników (Farbiarzy)
- Baszta Blacharzy
- Baszta Rusznikarzy
- Baszta Nożowników
- Baszta Czerwonych Garbarzy
- Baszta Garncarzy
- Baszta Paśników
- Baszta Introligatorów (Stelmachów)
- Baszta Łaziebników (Krupników i Śledziarzy)
- Baszta Ceklarzy
- Baszta Katowska
- Baszta Mieczników (Mydlarzy)
Źródło: wikipedia.pl
Powstanie
Jeszcze na początku XIII wieku Kraków nie posiadał żadnych obwarowań. W 1241 miasto zostało całkowicie zniszczone przez najazd tatarski. Pomimo to dopiero w 1285 książę Leszek Czarny zezwolił na umocnienie miasta. Mury były budowane z przerwami do pierwszej ćwierci XIV wieku. W tym okresie nadano obwarowaniom zasadniczy kształt i charakter.
Krakowskie umocnienia były złożone z podwójnego muru oraz fosy. Ceglano-kamienny mur wewnętrzny wznosił się na 7 metrów, a był szeroki na 2,5 metra. W niektórych miejscach wyposażono go w drewniany ganek dla obrońców czy strażników. Około 9 metrów przed murem wewnętrznym umiejscowiono mur zewnętrzny, zwany także przedmurzem. Przedmurze było znacznie niższe – miało 2 metry wysokości, ale to na nim zatrzymywał się pierwszy atak. Mur wewnętrzny był wzmacniany przez wysokie na 10 metrów baszty. W XIV wieku było ich 17. Każdą z baszt zajmował się określony cech rzemieślników, od których wywodzą się ich nazwy, np. Ciesielskiej, Paśników, Iglarzy.
Do miasta można było się dostać tylko przez 7 bram miejskich. Bramy te (zamykane na noc) wyposażone były w masywne, ciężkie, dębowe wrota i okutą żelazem bronę, czyli olbrzymią kratę opuszczaną na specjalnych łańcuchach.
Miasto otoczone zostało solidną fosą szeroką na 6–10 metrów i głęboką na 3,50 metra, napełnioną wodą z Młynówki Królewskiej.
Likwidacja
Stan obronnych umocnień już od XVII wieku wciąż się pogarszał. Kolejne, groźne dla miasta najazdy szwedzkie wykazywały ogromne zaniedbania. W latach 1810–1814 z rozkazu cesarza Franciszka I zasypano fosę oraz przystąpiono do rozbiórki murów wraz z basztami. W ich obronie stanął prof. Feliks Radwański, który pisał: „Chronią one przed wiatrami wiejącymi pod Kościół Mariacki od Kleparza. Niedobre to wiatry, bo smrody i śmieci znosić będą, a także bezbożnie podwiewać spódnice Paniom Matkom i Żonom”. 13 stycznia 1817 r. Radwański wywalczył w senacie Rzeczypospolitej Krakowskiej decyzję o pozostawieniu dla potomnych fragmentów średniowiecznej fortyfikacji. Pozostawiono wyłącznie niewielki ich fragment przy Bramie Floriańskiej wraz z wysuniętym przed nią Barbakanem oraz trzema basztami: Ciesielską, Stolarską i Pasamoników. Zachował się również zarys najstarszej krakowskiej bramy – Rzeźniczej, którą możemy dostrzec w zabudowaniach tzw. klasztoru na Gródku.
W latach dziewięćdziesiątych XX wieku w czasie renowacji Plant Krakowskich w ciągu dawnych murów miejskich ustawiono kamienne postumenty z umieszczonymi wyobrażeniami dawnych baszt. Przedstawienia odwzorowują faktyczny wygląd baszt, a towarzyszące im napisy przypominają turystom ich nazwy. Ponadto, zarys dawnych murów, baszt i bram wyeksponowano tam, gdzie to było możliwe, ustawiając wysoki na około pół metra murek. W 2007 r. w zachowanym odcinku murów otwarto trasę turystyczną „Mury Obronne”.
Źródło: wikipedia.pl
Inne obiekty znajdujące się w:
Stare Miasto w Krakowie
- Rynek Główny w Krakowie
- Sukiennice Krakowskie
- Zamek Królewski na Wawelu
- Bazylika archikatedralna pw. śś. Stanisława i Wacława w Krakowie
- Bazylika Mariacka w Krakowie
- Kościół pw. św. Wojciecha w Krakowie
- Kościół pw. św. Andrzeja w Krakowie
- Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Krakowie
- Bazylika pw. św. Franciszka z Asyżu w Krakowie
- Kolegiata Uniwersytecka św. Anny w Krakowie
- Kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Krakowie (ul. Pijarska)
- Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
- Barbakan Krakowski
- Brama Floriańska w Krakowie
- Baszta Cieśli w Krakowie
- Baszta Pasamoników w Krakowie
- Baszta Stolarzy w Krakowie
- Planty Krakowskie
- Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
- Pałac Sztuki w Krakowie
- Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie
- Krakowski Kazimierz
- Bazylika pw. św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa w Krakowie
- Synagoga Stara w Krakowie
- Synagoga Remu w Krakowie
- Mury miejskie w Krakowie
