OWŚ - 03. Pododcinek "Niezdara"

Schron nr 1 pododcinka "Niezdara"

Ciężki schron bojowy wybudowany w klasie odporności D. Schron ten przeznaczony był na trzy stanowiska ckm (dwa w ścianach bocznych i jedno w kopule pancernej) oraz armatę przeciwpancerną kalibru 37 mm wz. 38. Armata umieszczona była na stalowej lawecie fortecznej za płytą pancerną, zaopatrzona w instalację odsysającą gazy prochowe i odprowadzającą łuski podczas prowadzenia ognia. 

Schron nr 2 pododcinka "Niezdara"

Ciężki schron bojowy wybudowany w klasie odporności D. Schron ten przeznaczony był na trzy stanowiska ckm (dwa w ścianach bocznych i jedno w kopule pancernej) oraz armatę przeciwpancerną kalibru 37 mm wz. 38. Armata umieszczona była na stalowej lawecie fortecznej za płytą pancerną, zaopatrzona w instalację odsysającą gazy prochowe i odprowadzającą łuski podczas prowadzenia ognia. Schron posiada  7 strzelnic rkm, dwie wyrzutnie rakiet oświetlających oraz zrzutnie granatów. Schron posiada dwa wyjścia ewakuacyjne - jedno chronione dodatkową, betonową ścianą chroniącą wydostających się z wnętrza schronu żołnierzy.

Schron nr 3 pododcinka "Niezdara"

Brak danych.

Schron nr 4 pododcinka "Niezdara"

Schron wybudowany w klasie odporności D, został wyposażony w nietypowy garaż dla armatki przeciwpancernej wz. 36 kalibru 37 mm. Do wnętrza garażu można było dostać się z zewnątrz przez drzwi zewnętrzne lub przez wąskie przejście (60 x 60 cm) z wnętrza schronu.

Do prowadzenia zasadniczego ognia służyły dwa ckm-y umieszczone w kopułach pancernych. Schron nie posiadał żadnej strzelnicy ściennej dla ckm-u. Ponadto schron wyposażony był w strzelnicę dla rkm-u do obrony wejścia oraz dwa wyjścia ewakuacyjne od wschodniej i zachodniej strony schronu. 

Schron nr 5 pododcinka "Niezdara"

Schron wybudowany w klasie odporności D. Jest to prawdopodobnie schron dowodzenia schronami nr 1-7 znajdującymi się w sektorze umocnionym "Tąpkowice". Schron posiada kopułę obserwacyjną, co przy lokalizacji schronu na szczycie wzgórza daję doskonały przegląd sytuacji w różnych kierunkach. W kopule bojowej zachowała się podstawa obrotowej lawety pod ckm, natomiast podłoga w kopule obserwacyjnej została niemal całkowicie zniszczona wybuchem wewnątrz schronu. 

Schron nr 6 pododcinka "Niezdara"

Schron wybudowany w klasie odporności D, przeznaczony na jeden ckm umieszczony w strzelnicy ściennej. Ogniem z ckm-u schron ten miał ryglować podejście na wzgórze od strony południowej. Bardzo dobrze zachowany jest do dzisiaj układ ziemny schronu z równią ogniową biegnącą od strzelnicy ckm-u. Po lewej stronie strzelnicy ckm-u znajdowało się wyjście ewakuacyjne.
Ponadto schron ten posiadał strzelnicę dla rkm-u dla obrony wejścia i uzupełnienia pola ostrzału strzelnicy ckm.

Schron nr 7 pododcinka "Niezdara"

Schron wybudowany w klasie odporności D, przeznaczony na jeden ckm znajdujący się w strzelnicy ściennej. Obiekt niemal identyczny z pobliskim schronem nr 6, z tą różnicą, że ogień ckm-u skierowany został w kierunku północnym co powodowało, że schrony nr 6 i 7 prowadziły w kierunku zachodnim ogień krzyżowy, co skutecznie ryglowało ten kierunek. Schron posiadał ponadto strzelnicę rkm dla obrony wejścia, oraz wyjście ewakuacyjne z prawej strony strzelnicy ckm.

Schron nr 8 pododcinka "Niezdara"

Schron bojowy w klasie odporności E. Prawdopodobnie miał pełnić jak schron nr 5 funkcję schronu dowodzenia. Został umieszczony na zapolu pozycji. Miał zostać wyposażony w dwie kopuły pancerne (prawdopodobnie jedną bojową a drugą obserwacyjną - ta druga nigdy nie została zamontowana). Ponadto schron posiadał strzelnicę ckm w ścianie bocznej do osłony zapola sektora umocnionego "Tąpkowice".

Pododcinek "Niezdara" zwany też sektorem umocnionym "Tąpkowice" został wybudowany tuż przed wybuchem wojny w 1939 roku, po tym jak w kwietniu uruchomione zostały kredyty na rozbudowę fortyfikacji stałych na obszarze Górnego Śląska. Prace rozpoczęto w maju i przystąpiono do rozbudowy północnego skrzydła Obszaru Warownego "Śląsk", który zaginał się w kierunku na Siewierz, łącząc zalewy na rzece Brynicy z jeziorem w Przeczycach. Tak rozbudowane skrzydło uzupełniać miał polowy punkt oporu "Nowa Wieś". Budowa sektora umocnionego "Tąpkowice" nie została ukończona, o czym świadczą liczne niezabezpieczone międzypola, w których prawdopodobnie planowano rozbudowę i wzmocnienie tego odcinka fortyfikacji.

W przededniu wybuchu wojny w sierpniu 1939 roku obiekty te wyposażono w broń i obsadzono żołnierzami z 6 kompani specjalnej ckm mjr Ćwiąkalskiego, której faktyczny stan stanowił siłę batalionu. Ze względu na brak koszar na tym odcinku, żołnierze byli dowożeni na swoje stanowiska z koszar 11 pułku piechoty w Tarnowskich Górach.

W 1939 roku schrony te nie wzięły udziału w walkach, natomiast w 1944 roku Niemcy włączyli część ze schronów w Tąpkowicach do swojej pozycji obronnej "B-2 Stellung", której fragmenty widoczne są do dzisiaj w postaci rowów łącznikowych oraz betonowych stanowisk strzeleckich zwanych "kochbunkrami".

Poza pojedynczymi i krótkimi pojedynkami strzeleckimi również i w 1944 roku większych walk w tym rejonie nie odnotowano.

Schron nr 3 w 1944 roku Niemcy włączyli do swojej pozycji obronnej "B-2 Stellung", której fragmenty widoczne są do dzisiaj w postaci rowów łącznikowych oraz betonowych stanowisk strzeleckich zwanych "kochbunkrami". Jeden z takich "kochbunkrów" został umiejscowiony bezpośrednio przy tym schronie, w celu zapewnienia strzelcowi dodatkowej osłony, którą dawały mu betonowe ściany polskiego schronu. Stan tego schronu jest bardzo zły, ponieważ został on wysadzony prawdopodobnie w celach badawczych albo przez Niemców w latach 1939-1940 albo przez Wojsko Polskie po zakończeniu wojny.

Ciekawostką jest, że w pobliżu schronu nr 3 wykopana została przez entuzjastów militariów płyta pancerna pochodząca z tego schronu. Została ona poddana konserwacji i dziś można ją oglądać w jednym z budynków Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu.

Kopuła obserwacyjna schronu nr 5 nosi ślady ostrzału z karabinu maszynowego. Schron ten prawdopodobnie widoczny jest na zdjęciu w niemieckiej pozycji Denkschrift über die polnische Landbefestigung opisującej polskie fortyfikacje z 1939 roku.

Pancerna kopuła bojowa, która znajdowała się w schronie nr 8 została wysadzona przez niemieckich saperów podczas testowania odporności polskich schronów. Dziś kopułę tą można zobaczyć wyeksponowaną przy schronie nr 52 w Dobieszowicach - Wesołej.

Źródło: M. Sindera, Odcinek od Przeczyc (...) do Wymysłowa [w:] Fortyfikacje Obszaru Warownego "Śląsk", Historia, przewodnik, s. 45-52

1. W. Machoń, Odcinek od Dobieszowic do Kamienia (Piekary Śląskie) [w:] Fortyfikacje Obszaru Warownego "Śląsk", Historia, przewodnik, s. 42-45