OWŚ - 11. Punkt oporu "Nowy Bytom"

Punkt oporu „Nowy Bytom”, znany także jako punkt oporu „Wzgórze 319”, to jeden z kluczowych elementów Obszaru Warownego „Śląsk”. Usytuowany na zachodnich obrzeżach Katowic, obejmował teren Rudy Śląskiej – szczególnie dzielnice Nowy Bytom, Czarny Las i Wirek. Był to najbardziej wysunięty na zachód odcinek umocnień, zbudowany w celu zabezpieczenia podejścia do Chorzowa i Katowic od strony Zabrza i Gliwic.

Lokalizacja punktu oporu przy nasadzie tzw. „klina bytomskiego” miała istotne znaczenie militarne – zamykała bowiem ważne drogi komunikacyjne z zachodu. Stanowiła więc pierwszą linię obrony przed spodziewanym atakiem Wehrmachtu.

Budowa i rozwój fortyfikacji

Prace nad umocnieniami w tym rejonie rozpoczęto już w 1937 roku. W pierwszym etapie zbudowano trzon fortyfikacji – żelbetowe schrony bojowe. W kolejnych latach linia umocnień była sukcesywnie uzupełniana o obiekty pozorne i pozorno-uzbrojone, które miały zmylić nieprzyjaciela i ułatwić obronę faktycznych pozycji. Tuż przed wybuchem wojny, na skrzydle południowym zbudowano jeszcze schrony polowe mające uzupełnić luki w systemie obronnym.

Obiekty punktu oporu były zaawansowane technologicznie jak na swoje czasy – wyposażone w kopuły i półkopuły pancerne, działa oraz ckm-y. W głębi znajdowały się umocnione koszary i magazyny amunicji, co świadczy o dużym znaczeniu tego odcinka.

Odcinki: Kochłowice i Nowy Bytom

Odcinek Kochłowice łączył się od północy z samodzielną grupą bojową Chebzie (sektor Godula), a od południa – przez dolinę rzeki Kłodnicy – z odcinkiem Mikołów. Łącznikiem była polowa pozycja nad rzeką Jamna. Na zapolu, w koszarach, stacjonowała 5 kompania ckm dowodzona przez kpt. Jana Lebiedziewicza.

Sektor Nowy Bytom skupiał się wokół wzgórza 319. Oprócz ciężkich schronów, znajdowały się tu również liczne obiekty pozorne oraz stanowiska wspierające. Niestety, brak pełnej dokumentacji uniemożliwia dokładne ustalenie ich liczby. Część z nich została rozebrana, inne zniszczono podczas późniejszej zabudowy terenu.

Zabytki wpisane do rejestru

Od 2020 roku wybrane schrony punktu oporu „Wzgórze 319 – Nowy Bytom” sukcesywnie trafiają do rejestru zabytków województwa śląskiego. Wśród nich znajdują się:

• Schron bojowy nr 23 - al. Rodziny Gürtlerów, rejestr A/1045/22

• Schron bojowy nr 25 - al. Rodziny Gürtlerów, rejestr A/1046/22

• Schron bojowy nr 27 - ul. 1 Maja, rejestr A/1392/24

• Schron bojowy nr 30 - ul. Bukowa, rejestr A/1044/22

• Schron bojowy nr 31 - ul. Cynkowa, rejestr A/716/2020

• Schron tradytorowy nr 32 - ul. Cynkowa, rejestr A/716/2020

Wpisy te nie tylko chronią obiekty przed zniszczeniem, ale również podkreślają ich unikalną wartość historyczną i architektoniczną.

Znaczenie historyczne i dziedzictwo

Punkt oporu „Nowy Bytom” to ważny element polskiego systemu obronnego przed wybuchem II wojny światowej. Choć nie wszystkie obiekty przetrwały, a część została ukryta lub zniszczona, pozostałe schrony stanowią świadectwo zaawansowanej inżynierii wojskowej II RP. Dziś to także cenny zasób dziedzictwa militarnego, który przyciąga pasjonatów historii, fortyfikacji i turystyki militarnej.